Z jakiego powodu nie można dokonać cesji wierzytelności wobec ZUS

Dziennik Gazeta Prawna (2020-07-02), autor: Marcin Nagórek , oprac.: GR

lip 2, 2020
Nasza spółka z o.o. ma sporą nadpłatę składek w ZUS. Chcielibyśmy dokonać cesji wierzytelności z tego tytułu. Czy to możliwe? Nigdzie nie ma chyba takiego zakazu – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
 
Jak odpowiada ekspert współpracujący z DGP – zgodnie z art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku ‒ na poczet przyszłych, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot. Nie tylko więc ZUS może być wierzycielem wobec płatników, lecz także płatnicy mogą być wierzycielami ZUS. Nie oznacza to jednak, że są oni uprawnieni do swobodnego dysponowania prawem do nadpłaty. 
 
Chociaż nie wynika to wprost z żadnych regulacji prawnych, to nie jest możliwe dokonanie cesji wierzytelności wobec ZUS. Kluczowe znaczenie będzie miał art. 509 kodeksu cywilnego, z którego wynika, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. 
 
W opisywanej sytuacji z jednej strony bez wątpienia spółce pewna wierzytelność od ZUS przysługuje, niejako warunkowa, z drugiej jednak strony ustawodawca zastrzegł, że przelew wierzytelności nie może sprzeciwiać się ustawie ani właściwości zobowiązania. Wierzytelność spółki wobec ZUS nie może zostać przeniesiona z uwagi na to, że jest związana z określonym prawem do nadpłaty występującym między oznaczonymi podmiotami zobowiązania publicznoprawnego. Zmiana wierzyciela byłaby tak naprawdę zmianą treści zobowiązania, co by pozostawało w sprzeczności z istotą mechanizmu nadpłat określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Co warte podkreślenia, z samego założenia instytucja cesji wierzytelności nie może służyć do zmiany kręgu stron stosunku publicznoprawnego (tak np. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt VI ACa 895/12).
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 2 lipca 2020 r.