Wskutek kontroli ZUS wytoczono mi sprawę karną o utrudnianie kontroli w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenie społeczne. Organ twierdzi, że nie reagowałem na jego kilka wezwań i nie składałem wymaganej dokumentacji. Czy można to uznać za utrudnianie kontroli? – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
Jak odpowiada ekspert współpracujący z DGP – zakres kontroli, jaką ZUS może przeprowadzać u płatnika, jest dość szeroki. Określa go art. 86 ustawy o systemie ubezpieczeń (dalej: ustawa systemowa), z którego wynika, że kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli ZUS. Kontrola może obejmować w szczególności:
• zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
• prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS;
• ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
• prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
• wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych;
• dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.
Z opisu rozpatrywanej sytuacji wynika, że zakresem kontroli objęto kwestie prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 kwietnia 2017 r., sygn. akt III AUa 1979/16, wskazano, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie ZUS kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień, a zatem również postanowień umowy o pracę dotyczących wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.
Z drugiej strony wskazać należy, że ustawodawca w art. 98 ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej spenalizował sytuacje związane z utrudnianiem albo udaremnianiem kontroli. Z regulacji wynika bowiem, że kto – jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika –udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli, podlega karze grzywny do 5000 zł. W zbliżonym stanie faktycznym orzekał Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, wydając wyrok z 9 marca 2018 r., sygn. akt VI W 1483/17. Sąd uznał m.in., że wielokrotne nieprzedkładanie wymaganych przez ZUS dokumentów wypełnia znamiona czynu polegającego na utrudnianiu przeprowadzenia kontroli. Finalnie skutkowało to wymierzeniem grzywny w wysokości 3000 zł, na co miał wpływ w szczególności lekceważący stosunek płatnika składek do przeprowadzanej kontroli.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 3 grudnia 2020 r.