Transakcje barterowe polegają na wymianie świadczenia na świadczenie bez udziału pieniądza, a ich celem jest maksymalne uproszczenie obrotu gospodarczego. Należy pamiętać, że barter polega nie tylko na równoważącej się wartościowo transakcji towar za towar, lecz również: usługa za usługę, towar za usługę lub usługa za towar. Brak przepływu pieniężnego nie oznacza jednak, że świadczenia te pozostają neutralne na gruncie ustawy o VAT. Są to czynności, które poprzez kompensatę rzeczową swoich należności stanowią formę odpłatnej dostawy towarów lub odpłatnego świadczenia usług – czytamy w Rzeczpospolitej.
Odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju oznacza wykonanie tych czynności za wynagrodzeniem. Ustawa o VAT nie wskazuje na formę odpłatności, jak również nie definiuje tego pojęcia. Wynagrodzenie nie musi nastąpić w formie świadczenia pieniężnego. Może to być również świadczenie rzeczowe. Oba świadczenia mają wymierny charakter, wynikają ze wzajemnego zobowiązania i zawierają element odpłatności, zatem podlegają opodatkowaniu VAT.
Podobnie w tej kwestii wypowiadają się organy podatkowe. Dla przykładu dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w decyzji z 20 października 2006 r. stwierdził, że czynność prawna jest odpłatna, jeżeli strona, która dokonała przysporzenia, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia. Wynagrodzenie na ogół kojarzy się z zapłata pieniężną, choć może ono przybierać również inną postać.
W następstwie tego oraz zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu tą daniną podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Obie strony transakcji, dokonując ww. czynności, powinny je opodatkować i udokumentować fakturą VAT. Na dokumencie tym należy wykazać stawkę podatku właściwą dla dokonanej czynności. Co do obowiązku podatkowego, to każdy z podmiotów uczestniczących w transakcji barterowej winien samodzielnie rozpatrzyć moment jego powstania z uwzględnieniem rodzaju dokonanej czynności.
W transakcjach barterowych zdarza się jednak, że świadczenia współpracujących podmiotów nie są wykonywane równocześnie. Pojawia się wątpliwość, czy w takiej sytuacji, nie mamy do czynienia z pewną formą zaliczki. Ponieważ ustawodawca nie zamieścił w treści ustawy o VAT definicji zaliczki ani przedpłaty, Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 30 lipca 2010 r. odwołała się do definicji ze Słownika Języka Polskiego PWN. Zgodnie z nim zaliczka to część należności wpłacana lub wypłacana z góry na poczet należności. Wpłaca się ją na poczet przyszłej dostawy towarów lub przyszłego wykonania usługi przed faktyczną dostawą lub faktycznym wykonaniem usługi. Natomiast przez przedpłatę należy rozumieć określoną sumę pieniędzy, stanowiącą część ceny towaru lub usługi, wpłacaną z góry w celu uzyskania gwarancji zakupu lub wykonania usługi w określonym terminie.
Izba stwierdziła, że w przypadku gdy kontrahent dokonał dostawy towaru lub wykonał na rzecz wnioskodawcy w ramach umowy barterowej usługę np. na dwa miesiące wcześniej, zanim wnioskodawca dokona dostawy towaru lub wykona na rzecz kontrahenta usługę udokumentowaną fakturą VAT, to wcześniejsze wykonanie usługi przez kontrahenta nie może być traktowane jako zaliczka na poczet niedokonanej jeszcze przez wnioskodawcę dostawy towaru lub świadczenia usługi. Faktura stanowi bowiem potwierdzenie wykonania konkretnej dostawy bądź usługi.
Więcej w Rzeczpospolitej z 20 września 2010 r.