Nasz pracownik założył działalność gospodarczą. W jej ramach zawarł także umowę z naszą spółką, ale nie byliśmy jego jedyny kontrahentem. ZUS uznał, że powinniśmy opłacić składki także od tej umowy. Czy to prawidłowa decyzja? – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
Jak odpowiada ekspertka współpracująca z DGP – aby odpowiedzieć na to pytanie, przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nim za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem pracy stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Pojawia się zatem pytanie, czy jako umowę o świadczenie usług, o której mowa w tym przepisie, można także zakwalifikować umowę o świadczenie usług zawartą z pracownikiem, ale w ramach prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności. Tym zagadnieniem zajmowało się już orzecznictwo.
Warto zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z 14 września 2022 r., sygn. akt III USK 10/22. SN podkreślił, że błędne jest założenie, jakoby działalność gospodarcza była wyłączona z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, bo przepis ten podmiotowo odnosi się tylko do ubezpieczonych z art. 6 ust. 1 pkt 4 (zleceniobiorców), a nie do ubezpieczonych z art. 6 ust. 1 pkt 5 (prowadzących działalność gospodarczą). Istotą stosowania art. 8 ust. 2a jest umowa zawierana przez pracownika z pracodawcą (lub z osobą trzecią), czego nie zmienia to, że pracownik występuje jako przedsiębiorca (samozatrudniony). Wykonywanie działalności gospodarczej wymaga bowiem zawarcia indywidualnej umowy przez prowadzącego działalność gospodarczą i dopiero ta umowa, a nie sama działalność, określa treść zobowiązania.
Podobnie wypowiadał się SN także już wcześniej, np. w wyroku z 21 września 2017 r., sygn. akt I UK 370/16, który został wydany w sprawie, gdzie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest bardzo często stosowany, a więc w sprawie dotyczącej zatrudniania lekarzy. W rozpatrywanej sprawie lekarz był jednocześnie zatrudniony w szpitalu na podstawie stosunku pracy i w ramach indywidulanej działalności gospodarczej. SN uznał, że w takiej sytuacji regulacja z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nie może nie być stosowana. A to powoduje, że wyłączony jest zbieg tytułów ubezpieczenia. Powstaje jeden tytuł ubezpieczenia jako pracownika, co nie znosi ani nie zmienia umów cywilnoprawnych. Uzasadnieniem jest to, że lekarz lub inny pracownik medyczny jest najpierw pracownikiem szpitala, a ponadto wykonuje pracę na rzecz zatrudniającego go szpitala na podstawie umowy o świadczenie usług zawartej z drugim podmiotem. Znaczenie ma to, że osobiście wykonuje pracę i nie może być zastąpiony przez inną osobę. Działalność gospodarcza nie ma wówczas systemowego pierwszeństwa, bo wyprzedza ją rozwiązanie przyjęte w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.
Należy zatem uznać, że w opisywanym przypadku ZUS miał prawo wydać decyzję o składkowaniu przedmiotowej umowy.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 12 kwietnia 2023 r., autor: Anna Kwiatkowska, oprac.: GR