Pracodawca płacił i żądał cztery lata temu moja córka zatrudniona w zakładzie pracy chronionej podpisała z pracodawcą umowę na finansowanie jej nauki. Przez dwa semestry miała opłacane czesne i wpisowe. W zamian pracodawca zobowiązał ją do przedstawienia dokumentu stwierdzającego rozliczenie semestrów a takie do ukończenia w terminie nauki i okazania świadectwa końcowego. W podpisanej umowie znalazł się jeszcze jeden istotny warunek. Było to zobowiązanie pracownicy do przepracowania w danej firmie 5 lat po ukończeniu nauki. Ten okres skończy się dopiero pod koniec 2007 r. Chciałabym wiedzieć czy ten zapis jest wiążący i jakie skutki rodzi jego niedotrzymanie. Nic bowiem o tym w umowie nie jest napisane. Pytam o to bowiem zarobki córki w tej firmie są niskie. Nie wzrosły również po podniesieniu przez nią kwalifikacji. Zastanawia się więc nad zmianą pracy. Z czym powinna się wówczas liczyć.

Do opisanego powyżej przypadku mają zastosowanie poza Kodeksem pracy przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U z 1993 r. Nr 103 poz. 472). Zgodnie z tym rozporządzeniem pracownik może podjąć naukę na podstawie skierowania zakładu pracy bądź bez takiego skierowania. W pierwszym przypadku sytuacja pracownika jest bardziej korzystna. Poza płatnym urlopem szkoleniowym i zwolnieniem z części dnia pracy zakład pracy może zwrócić pracownikowi koszty przejazdu koszty podręczników i materiałów szkoleniowych pokryć opłaty za naukę udzielić dodatkowego urlopu szkoleniowego. Pracownik, który otrzymał od zakładu pracy powyżej wymienione świadczenia i w trakcie nauki lub po jej ukończeniu w terminie określonym w umowie nie dłuższym niż 3 lata: 1) rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem 2) z którym zakład rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy 3) którego stosunek pracy wygaśnie wskutek porzucenia pracy jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez zakład pracy na jego naukę w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki, chyba że zakład pracy odstąpi od żądania zwrotu kosztów w części lub w całości. Ponadto pracownik, który otrzymał od zakładu pracy powyższe świadczenia jest obo- wiązany na wniosek zakładu pracy do zwrotu kosztów tych świadczeń w części lub całości jeżeli bez uzasadnionych przyczyn przerwie naukę w szkole lub jej nie podejmie. Pracownik nie ma obowiązku zwrotu kosztów mimo rozwiązania stosunku pracy jeżeli zostało ono spowodowane: 1) szkodliwym wpływem wykonywanej pracy na zdrowie pracownika stwierdzonym orzeczeniem lekarskim wydanym w trybie odrębnych przepisów w razie gdy zakład pracy nie przeniósł go do innej pracy odpowiedniej ze względu na stan zdrowia i kwalifikacje zawodowe w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim 2) brakiem możliwości dalszego zatrudnienia ze względu na inwalidztwo lub utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy 3) przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka 4) przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości że względu na zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości. Pracownikowi podejmującemu naukę w szkole bez skierowania zakładu pracy może być udzielony bezpłatny urlop i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia między pracownikiem a zakładem pracy.

Z pracownikiem podejmującym naukę na podstawie skierowania winna być zawarta umowa określająca wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowa taka nie może być mniej korzystna dla pracownika niż to wynika z przepisów cytowanego powyżej rozporządzenia. Natomiast w przypadku umowy zawartej z pracownikiem, który sam zadecydował o podjęciu nauki w szkole – bez skierowania – nie obowiązują te zasady. Umowa taka jest oparta o zasadę swobody umów i strony mogą kształtować łączący je stosunek prawny według swojego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Do pracodawcy należy ułatwianie podnoszenia kwalifikacji przez pracownika może wyrazić zgodę na kształcenie w czasie pracy. Natomiast nie ma obowiązku ponoszenia kosztów nauki. Ponoszenie kosztów nauki pracownika jest dobrowolnym wynikającym z umowy świadczeniem pracodawcy, któremu odpowiada wzajemne świadczenie pracownika – przyjęte też dobrowolnie – polegające bądź na odpracowaniu kosztów nauki bądź zwróceniu ich pracodawcy. W opisanym przypadku pracodawca poniósł koszty nauki pracownika w szkole przyczynił się do podniesienia jego kwalifikacji i liczy na zatrzymanie już bardziej wartościowego pracownika" u siebie przez pewien czas bądź na zwrot poniesionych kosztów nauki. Dlatego przez umowę zabezpiecza się przed utratą pracownika. Pracownik może podjąć świadomą decyzję czy pozostać w dotychczasowym stosunku pracy i w ten sposób uniknąć konieczności zwrócenia pracodawcy kosztów nauki czy podjąć inną lepiej płatną pracę i zwrócić koszty.