Nasza spółka z o.o. prowadzi działalność produkcyjną w hali, którą dzierżawi od innej firmy. Dla swoich potrzeb dokonaliśmy jej adaptacji, tzn. zrobiliśmy inwestycję w obcym środku trwałym. A po pewnym czasie jeszcze dokonaliśmy modernizacji hali produkcyjnej. Mamy to na stanie w środkach trwałych. Inwestycja w obcym środku trwałym i modernizacja zostały całkowicie zamortyzowane (minęło ponad dziesięć lat). Chcemy zlikwidować spółkę z o.o. lub przy braku środków ogłosimy upadłość. Co należy zrobić z tą inwestycją i modernizacją w obcym środku trwałym, pod względem podatkowym i rachunkowym? Zaznaczam, że chyba nie otrzymamy już choćby części zwrotu poniesionych nakładów? – pyta czytelniczka Rzeczpospolitej.

W momencie zaprzestania wykorzystywania hali produkcyjnej poniesione nakłady tracą cechy aktywów, gdyż nie są już ani kontrolowane przez jednostkę, ani nie spowodują w przyszłości wpływu do jednostki korzyści ekonomicznych. W związku z tym należy je usunąć z ksiąg rachunkowych. Z uwagi zaś na fakt pełnego zamortyzowania poniesionych nakładów operacja przebiegać będzie w obrębie kont środków trwałych oraz umorzenia środków trwałych i nie będzie w żaden sposób wpływać na wynik finansowy jednostki. Z podatkowego punktu widzenia spółka znajduje się w równie komfortowej sytuacji, gdyż ta operacja pozostaje poza zakresem zainteresowania fiskusa, jako że nie rodzi żadnych przychodów, ani kosztów podatkowych.

Inaczej byłoby w przypadku, gdyby nakłady nie były w pełni umorzone. Otóż zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Organy podatkowe traktują często ten przepis bardzo dosłownie i, gdy podatnicy pozostawiają niezamortyzowane nakłady poczynione w obcych środkach trwałych, nie pozwalają na ujęcie straty z tego tytułu w kosztach podatkowych. Dodatkowo zakończenie działalności traktowane jest przez organy podatkowe na równi ze zmianą rodzaju działalności, a więc ich zdaniem zachodzi przesłanka uniemożliwiająca ujęcie nieumorzonej części nakładów w kosztach podatkowych. 

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego dotyczącymi najmu, a stosowanymi również w przypadku dzierżawy, jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący, z braku odmiennej umowy może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.

W związku z tym u najemcy powstaje w takiej sytuacji roszczenie o zwrot nakładów, tym samym zaś powinien on rozpoznać przychód. Jednocześnie wydzierżawiający może zażądać przywrócenia do stanu pierwotnego, co z kolei rodziłoby u dzierżawcy zobowiązanie i koszty. Najrozsądniejszym rozwiązaniem będzie porozumienie z właścicielem hali, w którym obie strony zrezygnują ze swoich roszczeń, w wyniku czego dzierżawca uniknie wykazywania zarówno przychodów, jak i kosztów po swojej stronie.

Pojawia się tu również kwestia skutków planowanej operacji w podatku VAT. W podobnych do pisanego przypadkach organy podatkowe oraz sądy stały zwykle na stanowisku, że pozostawienie nakładów w obcych środkach trwałych rodzi obowiązek korekty podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 91 ust. 7 ustawy o VAT. Przykładem może być interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 7 marca 2011 r. (IPPP1-AA3-12A3/10-5/AS) oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 sierpnia 2010 r. (I FSK 1067/09). Jednak w rozpatrywanej sytuacji minęło ponad dziesięć lat od oddania nakładów do użytkowania, czyli stało się to jeszcze pod rządami ustawy o VAT z 1993 r., która nie przewidywała mechanizmu wieloletniej korekty podatku naliczonego, tak jak to czyni ustawa obecna.

Istnieje ryzyko, że organy podatkowe stwierdzą, że doszło tu do nieodpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT (nieodpłatnego przekazania przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa), albo odpłatnego świadczenia usług na podstawie art 7 ust. 2 ustawy o VAT (użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika). W takiej sytuacji powstałby obowiązek naliczenia VAT. W celu jego uniknięcia można się porozumieć z właścicielem hali w taki sposób, że rezygnacja z wzajemnych roszczeń będzie połączona ze sprzedażą pozostawianych nakładów za pewną symboliczną kwotę.

Więcej w Rzeczpospolitej z 5 marca 2012 r.