Urząd może wykreślić podatnika z rejestru VAT

Naczelnik urzędu skarbowego może wykreślić przedsiębiorcę z rejestru podatników VAT. Chociaż to zwykła czynność techniczna, ma poważne następstwa także dla kontrahentów podatnika

W praktyce organy podatkowe nie poprzestają na samym wykreśleniu podatnika z rejestru. Wręcz normą jest jednoczesne określanie daty wykreślenia – czasem sięgającej kilka lat wstecz. W niektórych przypadkach jest to w pełni uzasadnione, w innych co najmniej niewskazane.

Kiedy wykreślenie wchodzi w grę

Pierwszą z przesłanek wykreślenia podatnika z rejestru określa art. 96 ust. 6 ustawy o VAT. Jest nią zaprzestanie przez podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Do zgłoszenia takiego faktu naczelnikowi urzędu skarbowego obowiązany jest sam podatnik, a w razie gdy zaprzestanie działalności nastąpiło w wyniku jego śmierci – następca prawny (art. 96 ust. 7 ustawy).

Zgłoszenie jest dla naczelnika urzędu skarbowego podstawą do wykreślenia podatnika z rejestru podatników VAT.

Jeżeli podatnik albo jego następca prawny nie złoży zgłoszenia, na mocy art. 96 ust. 8 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego wykreśla podatnika z urzędu.

Dwie kolejne przesłanki wykreślenia z rejestru podatników wymienia art. 96 ust. 9 ustawy o VAT. Wynika z niego, że naczelnik urzędu skarbowego wykreśla podatnika z rejestru z urzędu (bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika), leżeli: w wyniku podjętych czynności sprawdzających okaże się, że podatnik nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem.

Z jaką datą

Przepisy o VAT nie mówią nic o możliwości decydowania przez organ podatkowy, z jaką datą dokonuje on technicznej czynności wykreślenia podatnika z rejestru. W związku z obowiązującą organy podatkowe bezwzględną zasadą działania na podstawie przepisów prawa (art. 120 ordynacji podatkowej) można by więc dojść do wniosku, że orzekanie przez organ podatkowy o dacie wykreślenia z rejestru podatników VAT jest bezprawne.

Byłoby tak, gdyby organ podatkowy rozstrzygał o dacie wykreślenia z rejestru w decyzji. Taka decyzja byłaby w sposób oczywisty nieważna, jako wydana bez podstawy prawnej.

Moim zdaniem niedopuszczalne jest również wydanie przez organ podatkowy postanowienia o dacie wykreślenia podatnika z rejestru. Z tej choćby przyczyny, że prawidłowe określenie daty, z jaką nastąpiło wykreślenie podatnika z rejestru, ma duże znaczenie np. w ewentualnym postępowaniu wymiarowym u kontrahentów wykreślonego z rejestru podatnika.

Wystarczy adnotacja

Uważam, że skoro wykreślenie z rejestru jest zwykłą czynnością techniczną, to informacja o fakcie wykreślenia z określoną datą powinna mieć formę adnotacji w rejestrze lub notatki służbowej czy też pisma zawiadamiającego podatnika o fakcie wyrejestrowania.

W razie wszczęcia przez organ podatkowy postępowania wymiarowego, czy to wobec wykreślonego z rejestru podatnika, czy też wobec jego kontrahenta, informacja o dacie wykreślenia z rejestru podatników powinna być, moim zdaniem, traktowana jako fakt znany organowi podatkowemu z urzędu, który należy zakomunikować stronie (art. 187 § 3 ordynacji podatkowej). Fakt ten, jak każdy inny dowód, powinien też podlegać ocenie organu prowadzącego postępowanie (art. 191 ordynacji podatkowej).

Wykreślenie z datą wsteczną może być uzasadnione

Tak naprawdę o dacie wykreślenia z rejestru nie decyduje naczelnik urzędu skarbowego, lecz przede wszystkim podatnik zawiadamiający organ podatkowy o zaprzestaniu działalności, a w pozostałych przypadkach datę wykreślenia wskazują przepisy wymieniające przesłanki uzasadniające wykreślenie z rejestru.

Jeśli np. przesłanką wykreślenia z rejestru jest śmierć podatnika, to wówczas jest on wykreślany z rejestru z datą śmierci, a nie z datą zgłoszenia przez następcę prawnego bądź wykreślenia z urzędu. Jak wyjaśni] Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 sierpnia 1997 r. 011 SA 1944/95), w przeciwnym razie ustawodawca zakreśliłby termin na zgłoszenie o zaprzestaniu działalności przez następcę prawnego.

Z kolei w wyroku z 18 grudnia 1998 r. (III SA 1735/97) NSA orzekł, że skutki prawnopodatkowe wynikające z zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu wynikają z chwilą wykreślenia podatnika z rejestru, które następuje z datą faktycznego zaprzestania wykonywania tych czynności.

W orzeczeniu z 11 marca 2005 r. (FSK 1741/04) NSA wyjaśnił, że podmiot nieistniejący to także podmiot stwarzający formalne pozory istnienia, który jednak rzeczywiście nie uczestniczy w obrocie prawnym. Podzielając ten pogląd, wręcz o konieczności wykreślenia takiego podmiotu z rejestru podatników VAT z mocą wsteczną (od daty rejestracji) orzekł WSA w Bydgoszczy w wyroku z 9 maja 2006 r. 0 SA/Bd 94/06). W ocenie sądu wykreślenie takiego podmiotu dopiero z datą stwierdzenia, że nie istnieje, skutkowałoby domniemaniem, że istniał on w okresie, gdy był formalnie zarejestrowany, co byłoby niezgodne ze stanem rzeczywistym.

Więcej Rzeczpospolita.