Czy i kiedy pracownik może odmówić pracy po godzinach
Każdy pracownik może otrzymać polecenie pozostania dłużej w zakładzie pracy, bo trzeba zrealizować pilne zamówienie, albo obecności w domu pod telefonem, bo może się okazać, że będzie w firmie potrzebny. Wykonanie takiego polecenia jest obowiązkiem pracownika, choć są sytuacje, kiedy może on nie zgodzić się na dłuższą pracę.
Praca w godzinach nadliczbowych nie powinna być starym elementem organizacji pracy w firmie. Oprócz bowiem sytuacji nadzwyczajnych, takich jak konieczność prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii zlecanie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych jest możliwe tylko w przypadku wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy. Przepisy nie precyzują niestety, o jakie szczególne potrzeby może chodzić, pozostawiając to ocenie i decyzji pracodawcy. Nie ma on jednak w tym zakresie całkowitej swobody. Musi chociażby kierować się orzecznictwem Sądu Najwyższego, który tłumacząc to pojęcie w uzasadnieniu do wyroku z 26 maja 2000 r. (I PKN 667/99,' OSNP 2001/22/662) uznał, że szczególne potrzeby pracodawcy to potrzeby specjalne, niecodzienne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną przez pracodawcę działalnością.
Polecenie wydaje pracodawca
Pracodawca może więc zarządzić pracę w godzinach nadliczbowych tylko w sytuacjach wyjątkowych, niemożliwych
Pracownik może się nie zgodzić
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych wydaje pracownikowi pracodawca. Okazuje się jednak, że są sytuacje, kiedy takiego polecenia pracownik może nie wykonać. Zdaniem Macieja Nałęcza (Kodeks pracy – Komentarz Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2005 r.) pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, gdy polecenie takiej pracy jest w oczywisty sposób bezprawne, np. zostało wydane osobie objętej bezwzględnym zakazem zatrudniania w godzinach nadliczbowych. Chodzi tu o kobiety w ciąży, młodocianych oraz osoby niepełnosprawne (z wyjątkiem tych zatrudnionych przy pilnowaniu oraz pracowników, na których wniosek lekarz wyraził zgodę na pracę ponadnormatywną) .
Ważne! Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych w wymiarze przekraczającym dopuszczalny limit godzin nadliczbowych jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny. Podobnie jak łamanie zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych pracowników objętych zakazem takiej pracy
wcześniej do przewidzenia. Zlecając taką pracę, nie musi tego robić w jakiejś szczególnej formie. Ważne tylko, aby polecenie to było wyraźne i zrozumiałe dla pracownika. Tylko wtedy będzie on mógł się do niego zastosować.
Podporządkowanie się poleceniu pracodawcy co do wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych jest bowiem obowiązkiem pracownika. Nie został on wprost zapisany w przepisach, ale wynika z art. 100 par. 1 k.p., zgodnie z którym pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę oraz z art. 100 par. 2 piet 4 k.p., zgodnie z którym pracownik jest obowiązany dbać o dobro zakładu pracy.
Więcej Gazeta Prawna.