Pracujesz w szkodliwych warunkach Tracisz zdrowie Nie masz szans na wcześniejszą emeryturę ani pomostówkę Dziś wyjaśniamy, kto może się starać o rentę
Rząd stawia sprawę jasno: od 2008 r. emerytur pomostowych będzie coraz mniej. Więc jeśli zdrowie przestało ci dopisywać, nie możesz już (albo nie chcesz) dłużej pracować, a do emerytury brakuje ci jeszcze kilku lat, dzisiejszy informator jest właśnie dla ciebie. Może powinieneś pomyśleć o przejściu na rentę
DLA KOGO RENTA
Rentę dostajesz z ZUS-u zamiast pensji lub innego świadczenia, gdy jesteś niezdolny do pracy. Renta może być: socjalna, rodzinna lub inwalidzka.
Nas interesuje ta ostatnia zwana rentą z tytułu niezdolności do pracy" (będziemy ją nazywać po prostu rentą). Rentę możemy dostać na stałe lub tylko na jakiś czas. Pierwsza przysługuje, gdy nasz stan zdrowia zdaniem orzekających lekarzy wyklucza powrót do wykonywanej wcześniej pracy. Renta okresowa przyznawana jest na pięć lat, potem znów trzeba się stawić w ZUS-ie i poddać badaniom.
Najważniejsze: jeśli idziesz na rentę, nie ma znaczenia, czy urodziłeś się przed 1949 r; czy po (ten warunek ważny jest dla uzyskania emerytury). Musisz tylko być ubezpieczony (tu ważne są lata składkowe i nieskładkowe – o nich za chwilę) i uzyskać orzeczenie lekarza lub komisji lekarskiej o niezdolności do pracy.
Przykład. Jan Kowalski stał się niezdolny do pracy w wieku 50 lat. Aby uzyskać rentę, musi udokumentować, że co najmniej przez pięć lat pracodawca płacił za niego składki do ZUS-u. Tyle samo musi też mieć lat nieskładkowych (np. studia dzienne czy urlopy wychowawcze).
Podsumowując: niezdolność do pracy wiąże się z chorobą lub wypadkiem. Otrzymanie renty reguluje ustawa o emeryturach i rentach z FUS: osoba niezdolna do pracy to ktoś, kto całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej z powodu popsucia sprawności organizmu i nie rokuje nadziei na odzyskanie zdolności do pracy po przekwalifikowaniu".
Okres składkowy – czas, kiedy pracowaliśmy. Obojętne – na etacie, prowadząc własną działalność, na zlecenie, byle od pensji odprowadzane były składki na Fundusz Społeczny i Fundusz Pracy. Tu wlicza się też m.in. okres zasadniczej służby wojskowej (dla mężczyzn oczywiście). Mimo że przed 1999 r. składka w czasie takiej służby nie była płacona. Dotyczy to zawodowych wojskowych, policjantów, pracowników UOP. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego też jest traktowany jako okres składkowy.
Okresy nieskładkowe – czas, w którym – w trakcie aktywności zawodowej – nie pracowaliśmy. Na przykład: okres pobierania zasiłku chorobowego, studia, ale tylko te ukończone (wystarczy absolutorium), urlop wychowawczy.
Staż pracy – to okres uprawniający do emerytury" – suma tzw. okresów składkowych i nieskładkowych (okresy nieskładkowe nie mogą stanowić więcej niż jednej trzeciej całego stażu pracy).
Co może być powodem takiej niezdolności do pracy Choroba, wypadek, możesz też zapaść na chorobę zawodową. Przykłady takich chorób ;znajdziesz w ramce poniżej, pełna lista dostępna jest np. na www.gazeta:pl/pieniadze.
JAK SIĘ STARAĆ O RENTĘ(ZTYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY)
Po pierwsze, sprawdź, czy pracodawca odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne (pisaliśmy o rym wyżej). Na rentę możesz pójść tylko w jednym z trzech przypadków: jeśli pracujesz, jesteś ubezpieczony, a pracodawca wciąż odprowadza za ciebie składki do ZUS-u, jeśli akurat jesteś w trakcie jednego z okresów bezskładkowych (np. studia, urlop wychowawczy), jeśli najwyżej półtora roku temu ustał któryś z tych okresów". A więc – straciłeś pracę, nie masz opłacanych składek, jesteś na okresie bezskładkowym.
Warunek 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia nie jest wymagany od kogoś, kto stał się całkowicie niezdolny do pracy i ma 20/25-lat okresów składkowych, nieskładkowych (kobieta/mężczyzna).
Czy renta przysługuje także osobie bezrobotnej Tak. Nawet jeżeli bezrobotny nie pobiera zasiłku.
Przykład. Adam Nowak ma 57 lat, uległ wypadkowi. Jest bezrobotny, zarejestrowany, bez prawa do zasiłku. Chciałby ubiegać się o rentę. Co ma robić Pobrać wniosek o rentę w ośrodku pomocy społecznej, wziąć od lekarza, u którego się leczy, historię choroby i złożyć w ZUS-ie. Tam lekarz orzecznik stwierdzi, czy pan Adam może pracować, czy też należy mu się renta.
Pamiętaj, że okres ubezpieczenia, o którym przed chwilą pisaliśmy, za.-, leży od wieku osoby starającej się o rentę. I tak: dla 20-latka takie ubezpieczenie musi być opłacane minimum rok; 2 lata -jeżeli jesteś w wieku 20-22 lat; 3 lata -jeśli masz 22-25 lat; 4 lata – w wieku 25-30 lat; co najmniej 5 lat, gdy masz powyżej trzydziestki.
A jeśli nie masz odpowiedniego stażu składkowego i nieskładkowego Czy wtedy nie dostaniesz renty Masz nadal szansę, jeśli stałeś się niezdolny do pracy po wypadku w drodze do pracy lub z pracy. W takiej sytuacji nie musisz udowadniać w ZUS-ie okresu składkowego i nieskładkowego. Wystarczy historia choroby.
PROCEDURA UZYSKANIA RENTY
Sprawdziłeś składki na ubezpieczenie, masz wszystko opłacone, a stan zdrowia nie pozwala ci podjąć pracy zarobkowej. Co dalej
Musisz złożyć w ZUS-ie wniosek o rentę wraz z niezbędnymi dokumentami.
Najpierw wniosek – musisz napisać go sam. Dołączasz do niego druki: ZUS N-10 (dotyczy wywiadu zawodowego) i ZUS RP-7 (oba druki dostaniesz w ZUS-ie, możesz też pobrać ze strony www.zus.pl).
Pozostałe dokumenty: zaświadczenie o stanie zdrowia wy-stawione przez lekarza, wywiad zawodowy przeprowadzony przez pracodawcę (tu właśnie przydaje się druk ZUS N-10), w miarę pełna dokumentacja medyczna potwierdzająca niezdolność do pracy,
zaświadczenie z zakładu pracy (druk ZUS Rp-7); tutaj ZUS dopuszcza możliwość dokumentowania wysokości wynagrodzenia legitymacją ubezpieczeniową lub zaświadczeniami z archiwum, dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe.
Gdy złożysz dokumenty, ZUS oceni, czy spełniasz warunki wymagane do renty. Zwróci też uwagę na składki (pamiętasz okresy, o których pisaliśmy ). Uwaga! Przy wyliczaniu renty ZUS weźmie pod uwagę jeden z dwóch okresów: dziesięć lat wstecz od dnia zgłoszenia wniosku i dziesięć lat wstecz od dnia, gdy stałeś się niezdolny do pracy. Porówna te okresy, wybierze korzystniejszy (z punktu widzenia wysokości składek) i na tej podstawie wyliczy ci rentę. I właśnie dlatego tak ważne jest udokumentowanie okresów składkowych i nieskładkowych!
Przykład. Pan Józef jest bezrobotny. Ciężko zachorował w 2000 r. i stracił pracę. Ale dopiero teraz złożył wniosek o rentę. ZUS porówna, czy większe składki miał odprowadzane w latach 1990-2000, czy 1997-2007. Oczywiście, lepszy dla pana Józefa czas to lata 1990-2000.1 ten właśnie okres będzie brany pod uwagę.
CO DALEJ
Jeśli spełniłeś warunki, które opisaliśmy przed chwilą, twoja sprawa trafi do orzeczników w ZUS-ie. Sztab lekarzy przeanalizuj e, czy potrzebne są jeszcze: badanie lekarskie konsultanta lub psychologa, inne dodatkowe badania (i jakie), obserwacja szpitalna, uzupełnienie dokumentacji lekarskiej z przebiegu leczenia.
Może się zdarzyć, że orzecznik – wyłącznie na podstawie twojej dokumentacji lub po bezpośrednim bada1 niu – stwierdzi, czy jesteś zdolny do pracy, czy nie. A jeśli niezdolny – czy na zawsze, czy może jest nadzieja, że jeszcze wrócisz do zdrowia
Uwaga! Jeśli orzecznik stwierdzi, że jesteś zdrów i nadajesz się do pracy, a ty jesteś innego zdania, możesz odwołać się do trzyosobowej komisji lekarskiej przy ZUS-ie. W ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia orzeczenia musisz pisemnie zwrócić się do swojego oddziału ZUS-u ze sprzeciwem względem orzeczenia i poprosić o wyznaczenie terminu przed komisją lekarską.
Podsumowując: żeby otrzymać rentę, najważniejsze jest uzyskanie od lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS-u orzeczenia o niezdolności do pracy.
NA JAK DŁUGO RENTA
Niezdolność do pracy może być orzeczona na okres nie dłuższy niż pięć lat. Jeśli ubiegasz się o rentę, a orzecznik lub komisja stwierdzą, iż według wiedzy medycznej" nie rokujesz odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu – mogą wydać opinię o niezdolności do pracy na dłuższy czas.
Co się bierze pod uwagę przy ustalaniu okresu niezdolności do pracy i stopnia tej niezdolności
Po pierwsze – zakres, w jakim twój organizm i jego sprawność :zostały nadwyrężone oraz to, czy po leczeniu i rehabilitacji możesz odzyskać sprawność.
Po drugie – czy w obecnym stanie zdrowia możesz pracować na dotychczasowym stanowisku lub czy dałbyś radę przekwalifikować się i podjąć inną pracę oraz czy takie przekwalifikowanie jest sensowne.
JAK Cl WYLICZĄ RENTĘ
Nie ma co kryć: im więcej urabiałeś, tym większą rentę dostaniesz. Jak się ją oblicza To dość skomplikowane.
ZUS ustala wysokość renty według wzoru określonego w ustawie o emeryturach i rentach. Renta to suma następujących składników: 24 proc. kwoty bazowej (ustala się ją raz w roku; obecnie – do końca lutego 2008 wynosi 2559,92 zł) plus po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych plus po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych plus
część należna za okresy hipotetyczne (brana pod uwagę tylko przy ustalaniu renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy; hipotetyczne – czyli brakujące do lat składkowych i nieskładkowych, jeśli całkowicie stracisz zdrowie długo przed ukończeniem 60 lat).
Jeśli ZUS uzna, że jesteś częściowo niezdolny do pracy, i tak wyliczy ci rentę, jakbyś był całkowicie niezdolny do pracy, a następnie będzie wypłacał tylko 75 proc. tej kwoty.
Uwaga! Przy ustalaniu wysokości renty ZUS 3zastosuje kwotę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku – ale tylko wtedy, jeśli spełniasz wszystkie warunki, o których pisaliśmy powyżej. Jeśli nie, zastosowana będzie kwota bazowa obowiązująca w dniu spełnienia ostatniego z warunków wymaganych do przyznania renty.
Minimalna renta wynosi obecnie na rękę 597,46 zł (całkowita niezdolność do pracy) oraz 459,57 zł (częściowa niezdolność). Jeśli wyliczona kwota świadczenia jest niższa od tego minimum, ZUS odpowiednio je podwyższa.
UWAGA ZMIANA!
Od 2009 r. zmieni się sposób obliczania rent. Na gorsze, przynajmniej z punktu widzenia rencistów. Nowe renty będą ustalane na podstawie kapitału zgromadzonego na emerytalnym koncie. Ta kwota ma uwzględniać składki wpłacone po 1998 r. oraz waloryzowany kapitał początkowy sprzed 1999 r. Do tego będzie doliczany kapitał hipotetyczny.
Co z ludźmi, którzy zgromadzili niewiele na koncie emerytalnym Czy dostaną bardzo niskie renty Rząd zapewnia, że nie ma powodów do obaw. Renty niższe niż minimalne zostaną podniesione do poziomu rent minimalnych.
Uwaga! Nowe zasady będą stosowane wobec, nowych wniosków o rentę. Wysokość obecnych rent nie zmieni się.
Więcej Gazeta Wyborcza.