Gminy jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem VAT. Odpowiada ona za zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków. W związku z tym ponosi (i ponosiła w poprzednich latach) wydatki związane z budową, rozbudową i modernizacją sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Wartość wybudowanych przez nią poszczególnych obiektów infrastruktury każdorazowo przekraczała lub będzie przekraczać 15 tys. zł. Poniesione dotąd wydatki są udokumentowane fakturami VAT z wykazanymi na nich kwotami podatku naliczonego. Po zakończeniu inwestycji rada gminy podejmuje uchwały o przekazaniu/wniesieniu wybudowanej infrastruktury do używania/użytkowania i eksploatacji przez Międzygminny Związek Wodociągów i Kanalizacji (MZWiK), którego gmina jest członkiem. Uchwały wskazują, że infrastruktura pozostaje mieniem gminy, jest nieodpłatnie używana przez MZWiK.

Gmina rozważa zawarcie pisemnej umowy z MZWiK, która będzie potwierdzać ustalenia dotyczące wzajemnych zobowiązań. Dotychczas wystarczająca była umowa ustna, gdyż szczegółowy zakres świadczeń realizowanych przez obie strony wynika z innych dokumentów. Nie występuje przy tym odpłatność pieniężna na rzecz gminy. Z jednej strony MZWiK otrzymuje od gminy infrastrukturę, którą może wykorzystywać do świadczonych przez siebie usług dzierżawy (bezpośrednio) oraz usług dostawy wody i odbioru ścieków (poprzez swoją spółkę Wodociągi sp. z o.o.), pobierając z tego tytułu pożytki (wynagrodzenie od spółki, wynagrodzenie od odbiorców usług komunalnych). Z drugiej strony, w zamian za możliwość wykorzystywania infrastruktury, MZWiK zwalnia gminę z wielu obowiązków, w tym w zakresie dostarczania wody i odbioru ścieków.

Strony uznały przy tym, że wartość ich wzajemnych świadczeń jest równa i żadna z nich nie dopłaca drugiej wynagrodzenia w formie pieniężnej. Jak dotąd z tytułu świadczeń wzajemnych gmina nie wystawiała na MZWiK faktur VAT ani też nie otrzymywała faktur VAT od MZWiK. Wprzypadku potwierdzenia, że usługi te podlegają VAT jako tzw. wymiana barterowa, gmina zacznie dokumentować je fakturami VAT i wystawi faktury.

Gmina zadała pytanie, czy udostępnienie infrastruktury na rzecz MZWiK w zamian za świadczenia realizowane na jej rzecz przez MZWiK stanowi dla niej czynność podlegającą VAT w ramach tzw. wymiany barterowej, niekorzystającą ze zwolnienia z VAT. Zapytała też, czy jest uprawniona do pełnego odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki inwestycyjne na budowę infrastruktury. Odpowiadając na to pytanie, dyrektor izby skarbowej przypomniał, że zgodnie z kodeksem cywilnym przez umowę zamiany każda ze stron transakcji zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Obie strony przenoszą na siebie wzajemnie własność rzeczy, występując jednocześnie w charakterze dostawcy i nabywcy. Jednym z rodzajów umów zamiany jest barter, którego celem jest uproszczenie obrotu gospodarczego poprzez niedokonywanie rozliczeń pieniężnych pomiędzy kontrahentami. Polega on na równoważącej się wartościowo transakcji towar za towar, towar za usługę lub usługa za usługę.

Zdaniem dyrektora IS w Łodzi (interpretacji z 12 listopada 2015 r. IPTPP3/4512-367 /15-4/BM) gmina, udostępniając infrastrukturę MZWiK, występuje jako organ władzy publicznej, nie występuje w charakterze podatnika. Między dwoma podmiotami nie ma związku zobowiązaniowego. Tym samym nie występuje świadczenie usług przez gminę na rzecz MZWiK. Przekazanie infrastruktury przez gminę jest wykonaniem postanowień statutu związku, a nie podstawą umowy cywilnoprawnej. W ocenie fiskusa nie można zatem mówić o wymianie barterowej. Dyrektor izby stwierdził, że udostępnienie sieci wodno-kanalizacyjnej jest konsekwencją uczestnictwa w międzygminnym związku wodociągów i kanalizacji, któremu gmina przekazała do realizacji zadania własne. Tym samym nie stanowi usługi podlegającej opodatkowaniu.

Odnosząc się z kolei do kwestii dotyczącej odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących wydatki inwestycyjne, dyrektor IS wskazał, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Prawo to przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik VAT oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Udostępnienie infrastruktury nie stanowi/nie będzie stanowiło czynności opodatkowanej, nie występuje w opisanym przypadku wymiana barterowa, zatem infrastruktura nie jest/nie będzie wykorzystywana przez gminę do czynności opodatkowanych. Oznacza to, że nie zostały/nie zostaną spełnione przesłanki umożliwiające skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Tym samym gminie nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących wydatki inwestycyjne na budowę infrastruktury udostępnionej MZWiK oraz z faktur wystawionych przez międzygminny związek.

Więcej w Rzeczpospolitej z 8 grudnia 2015 r.