Coraz powszechniejszą praktyką wśród przedsiębiorców jest wykup polis ubezpieczeniowych, na podstawie których zakłady ubezpieczeń wypłacają środki pieniężne w przypadku, gdy ubezpieczony na skutek choroby bądź nieszczęśliwego wypadku stanie się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy. Tego typu polisy mają gwarantować najczęściej, obok jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci lub trwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłatę miesięcznego świadczenia na wypadek niemożności prowadzenia działalności gospodarczej. Ideą ubezpieczeń jest gwarancja podtrzymywania dochodu, w sytuacji, gdy nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów, które ustawodawca wymienił w art. 23 tej ustawy. Elastyczna definicja wydatków, które mogą być uznawane za koszty uzyskania przychodu, powoduje, że każdy wydatek powinien być analizowany odrębnie, a stworzenie zamkniętego katalogu kosztów podatkowych bądź wydatków niestanowiących kosztów podatkowych wydawałoby się bezzasadne i nieefektywne. Ponadto stały rozwój różnego rodzaju działalności mogących przynosić przychód sprawia, że nie jest możliwe ustalenie stałego katalogu kosztów uzyskania przychodów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (wyrok z 21 października 2015 roku I SA/Gd 1178/15) podkreślił, że z art. 22 ust. 1 ustawy PIT wynika, iż „koszty uzyskania przychodów nie są kosztami uzyskania jakichkolwiek przychodów, lecz zawsze związane są z uzyskaniem przychodu z konkretnego źródła. Koszty uzyskania przychodu z danego źródła pomniejszają przychody z tego właśnie (…), a nie jakiegokolwiek przychodu. Koszty uzyskania przychodu są zatem ściśle i funkcjonalnie przyporządkowane do danego źródła przychodów”.

Poniesiony koszt powinien pozostawać w związku z uzyskanym przychodem. Przy czym, jak podkreślają składy orzekające sądów administracyjnych, poniesienie kosztu nie musi być bezpośrednią przyczyną osiągnięcia przychodu, lecz konieczne jest jego powiązanie (nawet potencjalne) z przychodem.

Gdy polisy ubezpieczeniowe obejmują swoim zakresem wypłatę dodatkowych świadczeń z tytułu śmierci lub choroby, a także wypłatę miesięcznego wynagrodzenia, trudno dopatrywać się związku między przychodem a wydatkiem – uznał gdański sąd administracyjny, który podkreślił, że przedmiotem działalności gospodarczej w rozpoznawanej przez niego sprawie nie był obrót polisami ubezpieczeniowymi. Z tego powodu wydatki związane z zakupem polisy nie mogą być kosztem uzyskania przychodu, gdyż nie dotyczą tego źródła przychodu.

Skład orzekający podzielił również argumentację, która jest widoczna w wydawanych interpretacjach indywidualnych, że ewentualnie wypłacone z polisy świadczenia mogą pokrywać koszty działalności gospodarczej, ale jest to tylko potencjalna sytuacja, gdyż środkami z ubezpieczenia podatnicy mogą dysponować w dowolny sposób. Nadrzędnym celem ponoszenia kosztów ubezpieczenia jest niepogorszenie sytuacji materialnej ubezpieczonego i utrzymanie jego poziomu życia sprzed wypadku bądź choroby. Tego typu wydatki sąd zaszeregował jako wydatki o charakterze osobistym, ponieważ ich opłacenie nie jest związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Na tej podstawie wydatki te nie mogą zostać wykazane w wartości kosztów uzyskania przychodu w prowadzonej działalności gospodarczej z powodu niespełnienia przesłanek wymienionych w art. 22 ust 1 ustawy PIT.

Więcej w Rzeczpospolitej z 23 grudnia 2015 r.