Na skutek pożaru zniszczeniu uległy pomieszczenia w budynku firmy. Mam ok 3 tys. zł zaległości składkowych wobec ZUS i staram się spłacać też inne długi. Jako majątek mam tylko ten budynek i auto. Czy mam podstawy aby ZUS umorzył te składki, skoro nie mogą prowadzić działalności i ją zawiesiłem? – pyta czytelnik Rzeczpospolitej
Nie – odpowiada ekspert współpracujący z dziennikiem „Rz”. Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez ZUS tylko w razie stwierdzenia ich całkowitej nieściągalności. Sytuacje te wymienia ust. 3 tego artykułu.
Jednak wobec płatników składek będących jednocześnie osobami ubezpieczonymi (tak jak w opisanej sytuacji) art. 28 ust. 3a ustawy wprowadził wyjątek od zasady całkowitej nieściągalności. W uzasadnionych przypadkach ZUS może umorzyć składki mimo jej braku. Z kolei odnoszący się do takich sytuacji § 3 ust. 1 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne stanowi, że ZUS może umorzyć należności ze składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie ich opłacić. Pociągnęłoby to bowiem za sobą zbyt poważne skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności:
• gdy opłacenie należności składkowych pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,
• gdy poniesienie strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia spowodowało, że opłacenie składek pozbawiłoby zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności.
Z tych przepisów wynika, że decyzja ZUS jest uznaniowa. Musi on rzetelnie zbadać wszelkie okoliczności sprawy, aby stwierdzić, czy spełnione zostały te przesłanki. W ten sposób przeprowadzona analiza stanu faktycznego stanowi podstawę wydania decyzji o charakterze uznaniowym.
U czytelnika nie wystąpiła żadna przesłanka nieściągalności z art. 28 ust. 3 pkt 1-6 ustawy. Przykładowo nie zaprzestał prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy nie stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Ponadto, co istotne, przedsiębiorca jest właścicielem nieruchomości budynkowej (mimo pożaru), a ten majątek może być zabezpieczeniem hipotecznym zaległych składek czy przedmiotem ewentualnej egzekucji. Przyjąć więc można, że sytuacja materialna przedsiębiorcy, choć obiektywnie trudna, nie daje podstaw do umorzenia zaległości. Nie można jej nadać przymiotu trwałości i rokuje widoki na poprawę. Ponadto czytelnik jedynie zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej, niewykluczone więc, że za jakiś czas podejmie ją na nowo. Taki kierunek interpretacyjny tych przepisów potwierdza orzecznictwo.
Więcej w Rzeczpospolitej z 8 stycznia 2016 r.