Doradca zawodowy zasiadający w komisji rehabilitacyjnej opracowującej indywidualne programy rehabilitacji powinien wykazać się niekaralnością, posiadać : pełną zdolność do czynności prawnych, być obywatelem polskim lub wykazać się znajomością języka polskiego wystarczającą do wykonywania zadań oraz mieć poziom wykształcenia uzyskiwany na studiach wyższych zawodowych, studiach magisterskich, studiach podyplomowych lub doktoranckich. Posiadanie licencji doradcy zawodowego może być uznawane za bezsprzeczne potwierdzenie kwalifikacji doradcy zawodowego.

Na podstawie art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) pracodawca będący dysponentem środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych wydatkuje te środki na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełno­sprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.

Zgodnie z § 4a ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1999 r. Nr 3, poz. 22, z późn. zm.) w skład komisji rehabilitacyjnej opracowującej te programy wchodzi m.in. doradca zawodowy.Przepisy normujące działalność tych komisji, tj. ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1999 r. Nr 3, poz. 22, z późn. zm.) nie zawierają żadnych unormowań w tym zakresie.Wobec tego konieczne jest ustalenie, czy inne akty prawne wyróżniają lub definiują zawód doradcy zawodowego oraz, czy zawierają unormowania w zakresie niezbędnych wymagań stawianych osobom wykonujących ten zawód.

Zawód doradcy zawodowego został sklasyfikowany w pozycji 241303 klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, w grupie specjalistów do spraw zarządzania zasobami ludzkimi. Klasyfikacja ta, zawarta w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz. 2644). Klasyfikacja ta jest najbardziej ogólnym aktem dotyczącym zawodu doradcy zawodowego. Celem tej klasyfikacji jest ujednolicenie nazewnictwa zawodów i specjalności występujących na rynku pracy oraz racjonalnemu planowaniu obsługi rynku pracy i określaniu jego struktury zawodowej. Klasyfikacja jest stosowana m.in. w zakresie pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego, gromadzenia danych do określania polityki zatrudnienia, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz prowadzenia badań, analiz, prognoz i innych opracowań dotyczących rynku pracy.

Należy jednak podkreślić, że z tabeli nr 1 zawartej w wyjaśnieniach do klasyfikacji wskazano dla grupy specjalistów, do której zaklasyfikowano doradcę zawodowego na czwarty poziom kwalifikacji jako wymagany do wykonywania zawodu. Poziom ten, odpowiada piątemu lub szóstemu poziomowi wykształcenia Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych (ISCED 97), przyjętej na 29 sesji UNESCO w 1997 r., który uzyskuje się na studiach wyższych zawodowych, studiach magisterskich i studiach podyplomowych oraz na studiach doktoranckich.

Klasyfikacja ta, poza wskazaniem nazwy tego zawodu oraz poziomu wykształcenia nie wskazuje jednak na szczególne kwalifikacje, które powinna posiadać osoba wykonująca ten zawód.Jedynym obecnie przepisem szczegółowo regulującym wymagania stawiane doradcom zawodowym zawiera art. 94 ust. 2 pkt 1, 2 i 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.), określający kwalifikacje doradcy zawodowego, którym może zostać osoba, która tj.:– posiada pełną zdolność do czynności prawnych;– nie była karana;– posiada obywatelstwo polskie lub wykaże się znajomością języka polskiego wystarczającą do wykonywania zadań. Przepis ten odnosi się do realizatorów zadań, tj. pracowników służb publicznych oraz osób zatrudnionych w innych instytucjach normowanych przez tę ustawę (np. w agencjach zatrudnienia).

Znajdzie on jednak posiłkowo zastosowanie dla określenia kwalifikacji dla doradców zawodowych zasiadających w komisjach rehabilitacyjnych. Przemawia za tym:– wyodrębnienie i nazwanie zawodu doradcy zawodowego– określenie kwalifikacji – nominalnie – dla niektórych wykonawców tego zawodu– niepełne określenie poziomu kwalifikacji dla wszystkich doradców zawodowych, jednakże zgodne z poziomem kwalifikacji wyznaczonym przez przepis art. 94 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.– wyraźne i nie zadaniowe wskazanie w rozporządzeniu z dnia 31 grudnia 1998 r., na doradcę zawodowego jako na członka komisji rehabilitacyjnej.

Reasumując, doradca zawodowy zasiadający w komisji powinien mieć poziom kwalifikacji określony w rozporządzeniu z dnia 8 grudnia 2004 r. kierunkowo określony w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r., a także -posiłkowo -pozostałe przymioty wymienione w art. 94 ust. 2 pkt 1, 2 i 5 ustaw.

Należy zauważyć jednakże, że nie każdy kierunek wyższego wykształcenia, które jest wymaganym poziomem kwalifikacji  określonych w rozporządzeniu z dnia 8 grudnia 2004 r., może być wystarczający do pełnienia funkcji doradcy zawodowego, w celu prawidłowego przygotowania indywidualnego programu rehabilitacji finansowanego ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Zatem, pracodawca powołujący do składu komisji rehabilitacyjnej takiego członka powinien dokonać analizy wykształcenia i doświadczenia osoby powoływanej na doradcę zawodowego pod kątem możliwości prawidłowego:– udzielania przez niego porad z wykorzystaniem standaryzowanych metod ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, w tym badania zainteresowań i uzdolnień zawodowych, – kierowania na specjalistyczne badania psychologiczne i lekarskie umożliwiające wydawanie opinii o przydatności zawodowej do pracy i zawodu albo kierunku szkolenia niepełnosprawnego pracownika objętego indywidualnym programem rehabilitacji.

Opracowała: Ewa BrożynaKonsultant ds. Rehabilitacji i Zatrudniania ON KIG- R na podstawie pism BON.