Orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności dotyczy innych celów niż cele rentowe. Zostało ustanowione dla celów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.).

Odnosi się ono do spraw, dla których konieczne jest orzekanie o aktualnym stanie możliwości zawodowych osób niepełnosprawnych: o ich zdolnościach do szkolenia, również specjalistycznego, zatrudnienia w warunkach uwzględniających możliwości psychofizyczne, korzystania z pomocy społecznej, ulg, uprawnień i rehabilitacji. Dla realizacji celów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustanowiono trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Do orzekania o stopniu niepełnosprawności powołane zostały powiatowe zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, oraz jako druga instancja – zespoły wojewódzkie.

Natomiast orzecznictwo dla celów rentowych prowadzi lekarz orzecznik ZUS oraz działające jako organy drugiej instancji w postępowaniu przed organem rentowym komisje rozpatrujące sprzeciwy od orzeczeń lekarzy orzeczników. Zasady orzekania o stopniu niezdolności do pracy reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Ustawa przewiduje całkowitą i częściową niezdolność do pracy. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego np. renty z tytuł niezdolności do pracy, dodatku pielęgnacyjnego, czy świadczenia rehabilitacyjnego.

Status osoby niepełnosprawnej można zatem uzyskać dwutorowo, ponieważ orzeczenie lekarza orzecznika o:

1) całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (dawna I grupa inwalidzka) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

2) niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

3) całkowitej niezdolności do pracy (dawna II grupa inwalidzka) traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

4) o częściowej niezdolności do pracy ( dawna III grupa inwalidzka) traktowane jest na równie orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Orzeczenie o niepełnosprawności nie dotyczy celów rentowych. Z tego też względu osoba ze stwierdzonym lekkim stopniem niepełnosprawności nie jest osobą częściowo niezdolną do pracy.