Obowiązujące przepisy przewidują kilka sytuacji, w których wdowa może uzyskać prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Po pierwsze, świadczenie to przysługuje jej wówczas, gdy w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat albo była wtedy niezdolna do pracy. Ustawodawca nie określa, czy chodzi o częściową czy całkowitą niezdolność do pracy, co oznacza, że do uzyskania renty wystarcza stwierdzenie niższego stopnia tej niezdolności. Należy natomiast podkreślić, że niezdolność do pracy musi zostać stwierdzona orzeczeniem lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS.

Jeśli w chwili śmierci męża wdowa nie miała ukończonych 50 lat i nie była wtedy niezdolna do pracy może ona jednak otrzymać rentę po mężu, jeśli  przynajmniej jeden z tych warunków spełni w ciągu pięciu lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej.

Druga sytuacja, gdy wdowa może uzyskać prawo do renty rodzinnej, nie jest uzależniona od ukończenia przez nią 50 lat lub stwierdzenia niezdolności do pracy. Wdowa może bowiem nabyć prawo do tego świadczenia, gdy:

– wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 roku życia, lub

– sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji

– lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Ciężka sytuacja materialna

Wyjątkowo wdowa może otrzymać rentę rodzinną pomimo, że nie spełniła ogólnych warunków do jej przyznania, jeśli po śmierci męża znalazła się w ciężkiej sytuacji materialnej (tzn. nie ma niezbędnych źródeł utrzymania). Renta ma wówczas charakter okresowy i przysługuje jej przez rok od daty zgonu męża. Jeśli po jego śmierci będzie uczestniczyła w szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, może pobierać rentę rodzinną w okresie uczestniczenia w tym szkoleniu, nie dłużej jednak niż przez dwa lata od chwili śmierci męża.

Wdowa może uzyskać prawo do tego świadczenia wtedy, gdy w chwili śmierci męża pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej. W tym celu powinna ona złożyć odpowiednie oświadczenie w punkcie V wniosku o rentę rodzinną składanym na formularzu ZUS Rp-2.

Od wspomnianej zasady jest jednak jeden wyjątek. Jeśli małżonka rozwiedziona lub wdowa nie pozostawała ze zmarłym, do dnia jego śmierci, we wspólności małżeńskiej, może uzyskać rentę rodzinną, jeśli miała wówczas prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Również w tym przypadku powinna ona złożyć odpowiednie oświadczenie w części V wniosku o rentę rodzinną, a wyrok lub ugodę sądową – dołączyć do tego wniosku.

Opracowanie: Adam Banaszek

Więcej w Rzeczpospolitej z 13 maja 2008 r.