Wsparcie zatrudniania osób niepełnosprawnych – badanie POPON

www.popon.pl , autor: Służby Prasowe POPON , oprac.: GR

maj 14, 2008


Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych przeprowadziła w marcu i kwietniu 2008 r. badanie wśród pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Badanie dotyczyło funkcjonowania systemu wsparcia zatrudniania osób niepełnosprawnych po 1 stycznia 2008 r.

Czternastego maja 2008 r. POPON opublikował wyniki.

FUNKCJONOWANIE SYSTEMU WSPARCIA ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

1 stycznia 2008 r. weszły w życie zmiany w systemie wsparcia pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Najważniejszą zmianą było zastąpienie systemu finansowania składek przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych refundacją składek przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wprowadzono również zmiany w systemie dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.

W Komisji Europejskiej trwają obecnie zaawansowane prace nad projektem rozporządzenia w sprawie stosowania art. 87 i 88 traktatu WE uznających niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem (wyłączenia blokowe). Nowe rozporządzenie ma regulować kwestię pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, pomocy szkoleniowej, pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, regionalnej pomocy inwestycyjnej. Planowany termin wejścia w życie rozporządzenia to początek 2009 r.

Efektem wejścia w życie rozporządzenia KE będzie kolejna zmiana przepisów dotyczących pomocy dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Rozporządzenie określi ogólne ramy i pułapy pomocy pozostawiając stworzenie szczegółowych rozwiązań ustawodawcom w krajach członkowskich.

Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych postanowiła przeprowadzić badanie ankietowe wśród pracodawców na temat efektów zmian w ustawie o rehabilitacji, oczekiwań pracodawców, funkcjonowania systemu refundacji i dofinansowania oraz wykorzystania nowych rozwiązań mających zachęcić do zatrudniania niepełnosprawnych np. zwrotu kosztów przystosowania stanowiska, wyposażenia stanowiska pracy i zwrot kosztów wynagrodzenia i składek.

WYNIKI ANKIETY

W badaniu wzięło udział 216 pracodawców: w tym 92 proc. zakłady pracy chronionej, 8 proc. to pracodawcy z otwartego rynku pracy.

Wszyscy pracodawcy biorący udział w ankiecie korzystają z podstawowych elementów wsparcia zatrudnienia niepełnosprawnych czyli dofinansowania do wynagrodzeń i refundacji składek.

Zaskakujące wyniki przynosi pytanie dotyczące nowych form wspomagania zatrudnienia osób niepełnosprawnych:

1. Zwrot kosztów przystosowania stanowiska istniejących lub tworzonych miejsc pracy, adaptacji pomieszczeń zakładu pracy, adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej w zakładzie pracy dla pracodawców, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osoby niepełnosprawne bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy lub pozostających w zatrudnieniu u pracodawcy.

Z tej formy pomocy korzysta jedynie 2 proc. przedsiębiorców, zamierza skorzystać 3,7 proc. pracodawców.

2. Zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.

Z tej formy pomocy korzysta jedynie 2,7 proc. przedsiębiorców, zamierza skorzystać 5 proc. pracodawców.

3. Pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostającą w zatrudnieniu, może otrzymać – po złożeniu wniosku – ze środków Funduszu zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Z tej formy pomocy korzysta jedynie 4,6 proc. przedsiębiorców, zamierza skorzystać 9 proc. pracodawców.

4. Pracodawca, który zatrudni przez okres co najmniej 12 miesięcy osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostającą w zatrudnieniu, może otrzymać – na złożeniu wniosku – ze środków Funduszu zwrot 60 proc. jej wynagrodzenia przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym oraz obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne od tego wynagrodzenia

Z tej formy pomocy korzysta jedynie 1,85 proc. przedsiębiorców, zamierza skorzystać 4,7 proc. pracodawców.

96 proc. ankietowanych uważa, że przepisy dotyczące dofinansowania i refundacji składek są bardzo skomplikowane i niejasne, formularze nieczytelne i niezrozumiałe, a ich wypełnienia jest bardzo trudne,

97,6 proc. ankietowanych uważa, że system ma wady i jest skomplikowany,

98 proc. ankietowanych uważa, że system wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych powinien zostać radykalnie uproszczony,

93 proc. ankietowanych uważa, że obecne przepisy zniechęcają do zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Zmiana przepisów spowodowała, że pracodawcy muszą poświęcić zdecydowanie więcej czasu na wypełnienie formularzy. Tylko 4,1 proc. ankietowanych poświęca tyle samu czasu na wypełnienie formularzy, co przed zmianami w ustawie. Zdecydowana większość pracodawców poświęca dużo więcej czasu na wypełnienie formularzy (od 10 proc. czasu więcej do 500 proc. czasu więcej).

17,6 proc. pracodawców poniosło dodatkowe koszty (zakup specjalistycznych programów, praca w nadgodzinach, zachwianie płynności finansowej w związku z koniecznością refundacji składek ZUS, zaciągnięcie dodatkowej pożyczki, konieczność zatrudnienia dodatkowego pracownika lub konieczność zlecenia rozliczania dofinansowania i refundacji zewnętrznej firmie).

Zdaniem pracodawców największymi przeszkodami w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych są:

91 proc. – skomplikowane formularze SODiR,

88 proc. – niejasne i zbyt często zmieniające się przepisy,

85,7 proc. – brak informacji na temat wsparcia zatrudniania ON,

84 proc. – zbyt duże rygory pomocy publicznej,

83,2 proc. – zbyt niskie wsparcie finansowe,

81 proc. – niekompetencja urzędnicza.

Bardzo interesujące są uwagi pracodawców dotyczące funkcjonowania systemu SODiR:

95,4 proc. – uproszczenie formularzy,

94 proc. – wprowadzenie jednego formularza na refundacje składek i dofinansowanie,

92,8 proc. – poprawienie działania systemu informatycznego PFRON,

90,4 proc. – poprawienie systemu informacji dla przedsiębiorców w PFRON i w oddziałach wojewódzkich,

86 proc. – rezygnacja z części dotyczącej wyliczania najniższego pułapu pomocy,

85,6 proc. – wprowadzenie bezpłatnego programu do wyliczania formularzy,

75,5 proc. – uproszczenie algorytmów,

24 proc. – wprowadzenie tylko ryczałtowego systemu rozliczania.

Wśród najczęściej zgłaszanych przez pracodawców problemów są:

– zbyt niski pułap pomocy de minimis dla dużych firm i wynikająca z tego niemożność pełnego wykorzystania zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych,

– problemy z terminami starania się o zaświadczenie de minimis,

– skomplikowane rozliczenia środków gromadzonych na zakładowym funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (pomoc indywidualna, duży zfron, IPR), co powoduje, że łatwo może dojść do pomyłki,

– wpisywanie w deklaracji Wn-D wyliczeń z deklaracji Wn-U, która jest obliczona i składana później niż Wn-D,

– brak zwrotu kosztów obsługi SODiR,

– niejasne przepisy dotyczące utraty statusu Zpch,

– skomplikowane przepisy dotyczące zfron,

– wielość i niespójność interpretacji dotyczących zfron,

– przepisy dotyczące czasu pracy osób niepełnosprawnych utrudniające prowadzenie firmy np. delegacje,

– brak możliwości zmiany formy rozliczeń, nieprecyzyjne wyjaśnienia do formularzy, programy nie przyjmują korekt.

PODSUMOWANIE ANKIETY

Zdecydowana większość pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne uważa, że przepisy dotyczące dofinansowania i refundacji składek są bardzo skomplikowane i niejasne, formularze nieczytelne i niezrozumiałe, a ich wypełnienia jest bardzo trudne, system ma wady, jest skomplikowany i powinien zostać radykalnie uproszczony i że obecne przepisy zniechęcają do zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Zaskakujące jest niewielkie zainteresowanie pracodawców nowymi formami pomocy dla pracodawców. Jest to prawdopodobnie spowodowane tym, że są to zmiany wprowadzone pod koniec 2007 r. i przedsiębiorcy nie zdążyli się zapoznać z ich zasadami co wiąże się również z postulatami pracodawców dotyczącymi braku informacji na temat zatrudnienia ON.

Potwierdziły się prognozy POPON dotyczące większej ilości czasu, jaki pracodawcy muszą poświęcić na wypełnienie formularzy, zakup dodatkowych programów komputerowych lub zatrudnienie nowych pracowników zajmujących się tylko i wyłącznie obsługa SODiR. Ponadto przedsiębiorcy sygnalizowali, że w związku ze zmianami w ustawie o rehabilitacji mieli problemy z zachowaniem płynności finansowej i musieli zaciągać dodatkowe pożyczki.

Wśród najczęściej wymienianych przez pracodawców przeszkód w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych są skomplikowane formularze SODiR, niejasne i zbyt często zmieniające się przepisy, brak informacji na temat wsparcia zatrudniania osób niepełnosprawnych.

Jednocześnie przedsiębiorcy wskazują sposoby na poprawienie obecnej sytuacji, w tym uproszczenie formularzy, wprowadzenie jednego formularza dla refundacji składek i dofinansowania, poprawienie systemu informacji dla przedsiębiorców i działania systemu informatycznego PFRON. Ciekawym pomysłem wydaje się być wprowadzenie bezpłatnego programu służącego do wyliczania formularzy.

Przeprowadzona ankieta pokazuje, że pracodawcy są niezadowoleni z obecnego systemu wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych i że system ten wymaga radykalnego uproszczenia. Konieczność dostosowania polskich przepisów do nowych regulacji KE jest znakomitą okazją do wprowadzenia nowych rozwiązań. Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, posiadając wieloletnie doświadczenie w pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne, deklaruje gotowość do wzięcia udziału w szerokich konsultacjach społecznych dotyczących reformy systemu wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych. Zmiany w prawie muszą zostać dobrze przygotowane, a ich wejście w życie musi poprzedzić szeroka akcja informacyjna. Jak wynika z ankiety niejasne przepisy i brak jasnych informacji dotyczących interpretacji przepisów to jeden z głównych problemów dotykających pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne.

Opracowanie: Adam Banaszek