To, czy pracodawca może stosować wobec pracowników wydłużone dniówki, zależy od systemu czasu pracy obowiązującego w danym zakładzie pracy. To z kolei wiąże się z określoną procedurą. Pracodawca powinien bowiem pamiętać, że wybór konkretnych rozwiązań w tym zakresie musi znaleźć swój formalny wyraz przez wskazanie ich w odpowiednich regulacjach zakładowych, zgodnie z trybem określonym w przepisach prawa pracy.

O tym, w jakiej formie to uczynić, decyduje okoliczność, czy u pracodawcy obowiązują akty zakładowe. Systemy i rozkłady czasu pracy ustala się bowiem w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, a gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy (zatrudnia mniej niż 20 pracowników) – informacje te przekazuje się w formie obwieszczenia o czasie pracy.

Kodeks pracy przewiduje też pewne odstępstwa. Dotyczy to systemów czasu pracy, które mają charakter indywidualny i mogą być wprowadzane w umowach o pracę i tylko na wniosek pracownika, tj. systemu skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej.
 
Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, jest dopuszczalny w systemie równoważnego czasu pracy. Dłuższe dniówki równoważy się wówczas krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 2 jednego miesiąca, który w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być przedłużony do trzech miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych nawet do czterech miesięcy.

Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 16 godzin. W takim przypadku okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż jeden miesiąc.

Przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin możliwe jest natomiast dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych. W tych sytuacjach zasadniczo okres rozliczeniowy także nie może przekraczać jednego miesiąca.

Dłuższe dniówki robocze mogą występować także w systemie pracy w ruchu ciągłym. System ten może być jednak stosowany tylko w ściśle określonych sytuacjach, np. przy pracach, które ze względu na technologię produkcji lub konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności nie mogą być wstrzymane. System ten dopuszcza przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień, ale rozliczenie czasu pracy musi tu następować co najmniej raz na cztery tygodnie.

W systemie pracy w ruchu ciągłym dopuszczalne jest przedłużenie jednego dnia w niektórych tygodniach dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Pracodawca musi jednak pamiętać, że za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc.

Wydłużone dniówki mogą występować także w systemach o charakterze indywidualnym, wprowadzanych na pisemny wniosek konkretnego pracownika. Chodzi tu o system skróconego tygodnia pracy i pracy weekendowej.

W odróżnieniu od wydłużonych dniówek dopuszczalnych w niektórych systemach czasu pracy praca w godzinach nadliczbowych nie podlega planowaniu i nie może stanowić
stałego elementu organizacji pracy.

Opracowanie: Adam Banaszek

Więcej w Rzeczpospolitej z 25 lipca 2008 r.