W myśl bowiem art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Przy czym według art. 84 ust. 2 tej ustawy – za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2. świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Przykłady:

Świadczenia wypłacone mimo ustania prawa
Przykładowo, może tu chodzić o sytuację, gdy emeryt pobiera emeryturę mimo osiągnięcia przychodów powodujących z mocy prawa zawieszenie prawa do emerytury. Jednakże świadczenia są nienależne tylko wtedy, gdy osoba je pobierająca była pouczana o braku prawa do Ich pobierania. ZUS musi więc wykazać, że osoba pobierająca dane świadczenie była odpowiednio pouczona, iż świadczenie już jej nie przysługuje lub ulega wstrzymaniu, a mimo to pobierała nadal to świadczenie.

Świadczenia wypłacana po wprowadzenie w błąd
Przykładem takiej sytuacji będzie złożenie nieprawdziwych zeznań co do okresu zatrudnienia i posłużenie się oświadczeniami świadków ze świadomością, że są one nieprawdziwe.