Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 8 sierpnia 2006 r., (I PK 40/06, OSNP 2007/15-16/212) sąd pracy nie może co prawda oceniać zasadności działań organizacyjnych i ekonomicznych podejmowanych przez pracodawcę, ale pracodawca dokonujący zwolnienia z przyczyn ekonomicznych jego dotyczących powinien dla obrony zasadności tej czynności wskazać, że zastosował właściwe kryteria doboru pracowników.

Ustalając kryteria doboru, należy się przede wszystkim kierować zasadą niedyskryminacji w zatrudnieniu. Dodatkowo, kryteria zwolnienia muszą być obiektywne i sprawiedliwe. W przypadku braku ustalenia sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów, wypowiedzenie umowy o pracę może być uznane za wadliwe.

Czy pracodawca przeprowadzający zwolnienia grupowe ma obowiązek uwzględniać tzw. kryteria socjalne, czyli brać pod uwagę sytuację materialną albo rodzinną pracowników?

Pracodawca powinien uwzględniać tzw. kryteria socjalne, czyli sytuację osobistą, rodzinną i majątkową pracowników. Zgodnie z orzecznictwem SN wybór pracownika do zwolnienia nie może bowiem naruszać zasad współżycia społecznego (wyrok SN z 19 grudnia 1996 r., I PKN 46/96, niepublikowane). Z takim naruszeniem możemy mieć do czynienia, gdy pracodawca przy doborze nie uwzględnił, że sytuacja danego pracownika jest znacznie gorsza od sytuacji innych pracowników.

Jeśli zatem w grupie pracowników przeznaczonych do zwolnienia są pracownicy o podobnych kwalifikacjach i porównywalnej jakości pracy, pracodawca powinien uwzględnić także ich sytuację osobistą i materialną, np. okoliczność, że w grupie pracowników do zwolnienia są pracownicy, którzy są jedynymi żywicielami rodziny, oraz tacy, którzy posiadają dodatkowe źródło utrzymania.

Czy osiągnięcie wieku emerytalnego może  być usprawiedliwionym społecznie kryterium doboru pracowników do zwolnienia?

Zgodnie z linią orzecznictwa wypowiedzenie umowy o pracę wyłącznie z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 k.p. (np. wyrok SN z 4 listopada 2004 r., I PK 7/04, OSNAPiUS 2005/12/171).