Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 ustawy emerytalnej, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

– okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn, oraz

– okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy.

Emerytura, na podstawie ww. przepisu, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Należy podkreślić, że emeryturę na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS może uzyskać ubezpieczony, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnie wiek przewidziany w art. 32 tej ustawy.

Niższy od powszechnego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym. Oznacza to, że ta grupa pracowników w okresie czterech lat przed osiągnięciem właściwego dla nich wieku emerytalnego korzysta ze szczególnej ochrony przewidzianej w art. 39 k.p.

Osiągnięcie przez pracownika wieku uprawniającego do uzyskania w ciągu czterech lat świadczenia przedemerytalnego nie chroni go przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Świadczenie przedemerytalne skierowane jest bowiem do osób, które nie są już zatrudnione i stanowi pomost między okresem zatrudnienia a uzyskaniem emerytury.

W art. 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, wskazano kategorie osób, którym przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego m.in. przesłanki dotyczące: wieku osoby uprawnionej, stażu pracy, okresu zatrudnienia w danym zakładzie pracy albo pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy oraz okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne,  wystąpienie określonej w tej ustawie przyczyny zakończenia stosunku pracy.

Ponadto przepis art. 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych wskazuje następujące okoliczności uzasadniające powstanie prawa do świadczenia:

– likwidacja lub niewypłacalność pracodawcy (w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy) – pkt 1 i pkt 6;

– przyczyny dotyczące zakładu pracy (w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) – pkt 2 i pkt 5;

– ogłoszenie upadłości przez osobę, która prowadziła pozarolniczą działalność – pkt 3;

– zarejestrowanie się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy – pkt 4.

Z tych przepisów wynika jednoznacznie, że nie dotyczą one wieku przedemerytalnego wskazanego w art. 39 k.p. W wyroku z 16 lipca 2008 r. (I PK 11/08, M.P.Pr. 2008/12/657) SN stwierdził, że ochrona przedemerytalna zawarta w art. 39 k.p. stanowi zakaz wypowiadania umów pracownikom, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Natomiast świadczenie przedemerytalne skierowane jest do ubezpieczonych, którzy już nie są zatrudnieni i jest elementem zabezpieczenia społecznego do czasu nabycia prawa do emerytury. Okres ochronny wskazany w art. 39 k.p. dotyczy wyłącznie osób uzyskujących prawo do emerytury, a nie odnosi się do pracowników w okresie poprzedzającym nabycie świadczenia przedemerytalnego.

Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 8 kwietnia 2010 r.