W myśl art. 173 ust. 1–1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna), kapitał początkowy ustala się dla każdego ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r., który opłacał składkę na ubezpieczenie społeczne bądź za którego składkę opłacał płatnik składek. Ponadto, kapitał początkowy ustala się dla osób urodzonych:

– po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., które mogą skorzystać z przyznania emerytury na dotychczasowych zasadach, oraz

– przed 1 stycznia 1949 r. – które po 31 grudnia 2008 r. wystąpiły lub wystąpią z wnioskiem o emeryturę po ukończeniu wieku emerytalnego (dla kobiet – 60 lat, a dla mężczyzn – 65 lat), wnioskując o jej ustalenie na nowych zasadach – jeśli tak obliczone świadczenie będzie wyższe niż ustalone według dotychczasowych reguł.

Art. 175 ustawy emerytalnej zobowiązuje pracodawców do:

– kompletowania dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego dla ubezpieczonych, za których przekazują do ZUS imienne raporty miesięczne,

– przekazania tej dokumentacji do ZUS na żądanie i w terminie wyznaczonym przez ten organ.

Natomiast wniosek o ustalenie kapitału początkowego powinien wypełnić ubezpieczony i przedłożyć go pracodawcy wraz z dokumentami od innych płatników.

Zasady współpracy ZUS z ubezpieczonymi i płatnikami składek szczegółowo reguluje rozporządzenie MPiPS z 17 sierpnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad współpracy ZUS z ubezpieczonymi i płatnikami składek w zakresie ustalania kapitału początkowego (DzU nr 72, poz. 846).

Po otrzymaniu wezwania pracodawca powinien poinformować pracowników urodzonych po 31 grudnia 1948 r. o terminie wyznaczonym przez ZUS i sam wyznaczyć im czas na dostarczenie wymaganej dokumentacji.

Zakład może kompletować dokumentację do ustalenia kapitału początkowego dla osoby, która nie jest już jej pracownikiem. Może też – za zgodą ubezpieczonego wyrażoną na piśmie – prowadzić postępowanie wyjaśniające z innymi pracodawcami, mające na celu zebranie dokumentacji służącej do ustalenia kapitału początkowego. Jeżeli ubezpieczony nie wyrazi takiej zgody, musi samodzielnie skompletować wniosek.

Ubezpieczony, którego do dostarczenia dokumentacji do kapitału początkowego wezwał równocześnie więcej niż jeden pracodawca, zwraca się do pozostałych płatników składek o wydanie dokumentacji i przekazuje ją temu pracodawcy, który pierwszy wezwał go do jej dostarczenia. Tak samo wygląda sytuacja w przypadku osób, które do 31 grudnia 1998 r. podlegały ubezpieczeniu u więcej niż jednego płatnika składek.

Natomiast ubezpieczeni, którzy sami zgłaszają wniosek o kapitał początkowy, samodzielnie kompletują całość dokumentacji i przedkładają ją w ZUS.

Jeżeli ubezpieczony nie przedstawi pracodawcy dokumentów niezbędnych do ustalenia kapitału początkowego lub przedstawi niekompletną dokumentację, pracodawca powinien ją przekazać do ZUS wraz z odpowiednią informacją w tej sprawie. Gdy taka osoba – mimo wezwania ZUS – nie przedłoży dodatkowych dokumentów, organ ustali jej kapitał początkowy na podstawie dokumentacji przekazanej przez pracodawcę.

Osoby, które jeszcze nie skompletowały wszystkich dokumentów o naliczenie kapitału początkowego, mogą złożyć wniosek o jego ustalenie w każdej chwili. ZUS ma obowiązek przyjąć taki wniosek. Ostatecznym terminem złożenia dokumentów do ustalenia kapitału początkowego jest data złożenia wniosku o emeryturę.

Więcej w Rzeczpospolitej z 19 września 2017 r.