Rekompensatę tę uiszczamy – zgodnie z art. 92′ kodeksu pracy – podwładnemu, którego stosunek pracy ustaje z powodu przejścia na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Jeśli chodzi o zatrudnionego w firmie prywatnej, ma istnieć związek między tymi zdarzeniami (końcem pracy i pobieraniem emerytury). Związek ten nie musi być bezpośredni. Może on zatem przybrać charakter: czasowy – pracownik osiągnął wiek i spełnia wszystkie warunki do przejścia na emeryturę, i dlatego jest rozwiązywany jego stosunek pracy; czasowo-przyczynowy – ustanie zatrudnienia następuje ze względu na nabycie prawa do emerytury w chwili przyznania tego świadczenia; funkcjonalny – stosunek pracy jest co prawda rozwiązywany przed ustaleniem prawa do emerytury, ale przyznanie świadczenia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia.

Reguła ta odnosi się zasadniczo do wszystkich grup zawodowych. Pewne odrębności dotyczą wyłącznie samorządowców i urzędników państwowych.

Dla wypłaty odprawy ważne jest by faktycznie stosunek pracy ustał. Gdy zatrudniony nadal go u nas kontynuuje, dopóty nie mamy obowiązku uiszczania odprawy, dopóki zatrudnienie trwa.

Ważny jest też sposób rozstania się stron. Odprawę wypłacamy, jeśli stosunek pracy ustał w wyniku jego rozwiązania: za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem złożonym przez jedną ze stron, z powodu upływu terminu, na jaki opiewała umowa okresowa.

Nie musimy jej natomiast dawać osobie, z którą rozwiązaliśmy umowę za wypowiedzeniem, ale przed osiągnięciem przez nią wieku emerytalnego. Także w razie rozstania bez wypowiedzenia z inicjatywy zarówno naszej, jak pracownika.

Pracownik może otrzymać odprawę emerytalną tylko raz w życiu. Przesądza o tym wprost art 92′ § 2 kodeksu pracy oraz wszystkie przepisy szczególne dotyczące innych grup zawodowych z budżetówki. Bo w każdym z nich występuje słowo jednorazowej.

Chociaż ustawodawca przewidział możliwość wielokrotnego przechodzenia na emeryturę, wykluczył możliwość żądania wypłaty takiej rekompensaty za każdym razem – uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie 8 sierpnia 1998 r. (III APa 53/98).

Zasada jednorazowości nie wyłącza obowiązku każdego pracodawcy, u którego pracownik jest jednocześnie zatrudniony, wypłaty odprawy emerytalnej, jeśli tylko spełnione są warunki.

Pracownik przechodzący kilkakrotnie na emeryturę u różnych pracodawców ma prawo wyboru szefa zobowiązanego do wypłaty odprawy emerytalnej.

Bez względu na to, czy zatrudniony miał zwykły angaż, czy został mianowany, w obu wypadkach odprawa przysługuje, jeśli przechodzi na emeryturę. I to zarówno w budżetówce, jak i poza nią. Nie ma też znaczenia rodzaj umowy o pracę.

Opracowanie: Adam Banaszek

Więcej w Rzeczpospolitej.