ZUS przyznał mi bardzo niską emeryturę. Nie osiągam nawet minimalnej wysokości, bo nie mam wystarczającego stażu pracy. Było to jednak spowodowane moją sytuacją życiową. Czy jest szansa na uzyskanie chociażby emerytury minimalnej w drodze wyjątku? Jak uzasadnić wniosek? – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.

Jak odpowiada ekspertka współpracująca z DGP – świadczenia w drodze wyjątku zostały przewidziane w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z nim ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą ‒ ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek ‒ podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. Decyzja w tej sprawie nie podlega zaskarżeniu do sądu powszechnego, sprawę będzie rozpatrywał sąd administracyjny.

Trzeba jednak podkreślić, że świadczenia w drodze wyjątku są przyznawane niezwykle rzadko i w opisywanej sprawie raczej nie można liczyć na przyznanie tego świadczenia, zwłaszcza że zainteresowany już pobiera emeryturę, chociaż niską.

Na tę kwestię zwrócił uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 grudnia 2022 r., sygn. akt III OSK 6618/221. W uzasadnieniu podkreślił, że świadczenie przyznawane w trybie art. 83 ust. 1 ustawy emerytalnej ma charakter wyjątkowy. A to oznacza, że przyznanie takiego wyjątkowego świadczenia będzie możliwe, gdy danej osobie nie można przyznać świadczenia w trybie zwykłym i jednocześnie nie ma perspektyw, aby w przyszłości osoba ta mogła spełnić warunki do jego przyznania. Innymi słowy – nie ma ona możliwości podjęcia pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek. Wymogiem ostatnim jest niedostatek, ustawa emerytalna wymaga bowiem, aby wnioskujący nie miał niezbędnych środków utrzymania. Jednak weryfikacji tej przesłanki należy dokonać dopiero po ustaleniu przesłanki wyjściowej, jaką jest brak prawa do świadczenia w trybie zwykłym oraz brak perspektyw do jego otrzymania w przyszłości. Sam fakt, że ktoś pozostaje w niedostatku, nie pozwoli więc na przyznanie wyjątkowego świadczenia. Dla osób znajdujących się w tej sytuacji przewidziane są bowiem innego rodzaju świadczenia socjalne.

Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 26 stycznia 2023 r., autor: Anna Kwiatkowska, oprac.: GR