ZUS stwierdził, że moja żona nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w mojej firmie, ale jako współpracownik. Z tego tytułu mam odprowadzać składki na ubezpieczenie od ryczałtowej podstawy. Mamy co prawda ten sam adres zamieszkania, ale tak naprawdę żyjemy już oddzielnie. Czy sam fakt, że formalnie jesteśmy małżeństwem, przekreśla możliwość zmiany decyzji? – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
Jak odpowiada ekspertka współpracująca z DGP – zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Kluczowe zatem jest pojęcie wspólnego gospodarstwa domowego. Kwestia ta wielokrotnie była przedmiotem oceny sądów, które nie utożsamiały tego pojęcia ze wspólnym zamieszkiwaniem. Na ten temat wypowiadał się także Sąd Najwyższy w wyroku z 25 kwietnia 2023 r., sygn. akt I USKP 58/22. SN uznał, że ocena, czy osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia. I tak jego zdaniem „cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w tym związku na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują”. Jak zauważył sąd, pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym oznacza więź gospodarczą i emocjonalną opartą na pokrewieństwie i tytule prawnym. Ponadto, należy uznać, że aby działalność danej osoby była uznana za współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, łącznie występują:
● istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego i muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą się charakteryzować pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem;
● znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.
Dodatkowo, SN uznał, że za istotny wkład w prowadzenie działalności gospodarczej nie można uznawać jakiejkolwiek pracy osoby bliskiej na rzecz działalności gospodarczej osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą. Co bardzo istotne w sprawie rozpatrywanej przez SN, ubezpieczona utrzymywała się z wynagrodzenia, które otrzymywała, pracując u męża. Zatem także w opisywanej sprawie przede wszystkim należy ustalić, czy żona przedsiębiorcy korzysta z przychodów męża, które osiąga z prowadzonej działalności, czy tylko z osiąganego wynagrodzenia, ewentualnie przychodów z innych źródeł. Jeśli nie korzysta, to mimo wspólnego formalnego adresu i pozostawania w małżeństwie istnieje duża szansa na zmianę decyzji przez sąd.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 19 października 2023 r., autor: Anna Kwiatkowska, oprac.: GR