Chcę zatrudnić na umowę zlecenia emeryta. Ta osoba twierdzi, że skoro pobiera emeryturę i jest zatrudniona na jedną drugą etatu w innej firmie, to nie będą konieczne składki od zlecenia. Czy tak rzeczywiście jest? – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
Jak odpowiada ekspertka współpracująca z DGP – przepisy, które mają zastosowanie w tym przypadku, są skomplikowane, co powoduje kłopoty w ich interpretacji. I tak zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) ubezpieczeniom społecznym podlegają m.in. zleceniobiorcy. Co do zasady każda taka osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym niezależnie od tego, czy jest uprawniona do emerytury i renty (z wyjątkiem uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26 lat), czy nie. Przyznanie prawa do emerytury nie wpływa zatem na zniesienie obowiązku ubezpieczeniowego. Przy czym ustawa systemowa przewiduje pewien wyjątek, otóż zgodnie z art. 9 ust. 4a ustawy systemowej zleceniobiorcy mający ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b. Ustęp 2c stanowi, że zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa niż minimalne wynagrodzenie spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie natomiast z ust. 4b osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa zlecenia została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
Taka konstrukcja przepisów prowadzi do pytania, która z tych zasad ma pierwszeństwo, a zatem, czy sam fakt zatrudnienia na etacie wyłącza obowiązek opłacania składek ze zlecenia.
Na pytanie to odpowiedział Sąd Najwyższy, który w wyroku z 24 lipca 2023 r., sygn. akt III USK 394/22, uznał, że z zastosowania zasady, w myśl której zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia, będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, na co jednoznacznie wskazuje brzmienie zdania drugiego art. 9 ust. 2c ustawy systemowej. Jak zauważył SN, przepis ten nie określa przecież wymienionych tam „innych tytułów”, a zatem obejmuje także osoby pozostające w stosunku pracy. Natomiast gdy podstawa wymiaru składek z tytułu pozostawania w stosunku pracy będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym również z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 19 października 2023 r., autor: Anna Kwiatkowska, oprac.: GR