Ustawa o rachunkowości nie odnosi się w swoich regulacjach bezpośrednio do ujęcia umowy leasingu Jednak zarówno w praktyce, jak i zgodnie z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 5 – Leasing, najem i dzierżawa (Dz.Urz. Min. Fin. z 30 grudnia 2011 r. nr 9, poz. 52) tego typu kontrakty dzieli się na operacyjne i finansowe. Z tym drugim mamy do czynienia w przypadku, gdy umowa spełnia jeden z warunków zawartych w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. W takiej sytuacji przedmiot umowy leasingu finansowego jest zaliczany do środków trwałych korzystającego i ten dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Umowy te stanowią większość zawieranych w praktyce umów leasingowych.

Zakładając, że firma zawarła umowę leasingu finansowego samochodu ciężarowego, która przenosi własność na korzystającego po jej zakończeniu. Strony uzgodniły w umowie wartość samochodu.

Na dzień rozpoczęcia leasingu należy w takim przypadku ująć po stronie aktywów środek trwały w postaci samochodu w ustalonej kwocie, i w tej samej kwocie, a po stronie pasywów zobowiązanie finansowe w stosunku do leasingodawcy. Następnie korzystający będzie wnosił opłaty leasingowe. Pierwsza opłata, czyli wstępna, płacona jest w momencie zawarcia umowy. Opłata taka pomniejsza wartość zobowiązania wobec leasingodawcy. Kolejne opłaty zawierają dwa elementy: spłatę zobowiązania oraz zapłatę odsetek od pozostałego do spłaty salda zobowiązania.

Kwestię wartości początkowej przedmiotu leasingu finansowego reguluje wspomniany krajowy standard. Wartość stanowiącą odpowiednik ceny jego zakupu ustala się jako niższą spośród:

– wartości rynkowej przedmiotu leasingu, ustalonej na moment rozpoczęcia leasingu, lub

– wartości bieżącej opłat leasingowych, ustalonej za pomocą stopy procentowej leasingu lub stopy procentowej korzystającego.

Ponadto wartość początkową przedmiotu leasingu zwiększają poniesione przez korzystającego bezpośrednie koszty zawarcia umowy, montażu, fundamentów, przystosowania, ulepszenia itp.

Wartość rynkowa przedmiotu leasingu odpowiada – w większości przypadków – wartości wskazanej w umowie. KSR wskazuje również, że jeżeli finansujący nie ujawnia wartości przedmiotu leasingu lub podana przez niego wartość nie jest wiarygodna, korzystający sam ustala wartość przedmiotu umowy. W tym celu bierze się pod uwagę cenę rynkową takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Jeżeli ustalenie wartości przedmiotu leasingu na podstawie ceny rynkowej nie jest praktycznie możliwe (co dotyczy np. specjalistycznych maszyn i urządzeń dostosowanych wyłącznie do potrzeb korzystającego), to ustala wartość przedmiotu leasingu drogą zdyskontowania (ustalenia wartości bieżącej) sumy opłat leasingowych wynikających z umowy.

Standard wyjaśnia również, że w sumie opłat leasingowych objętych dyskontowaniem uwzględnia się opłatę wstępną i opłaty podstawowe. Opłatę końcową uwzględnia się w sumie opłat leasingowych objętych dyskontowaniem wtedy, gdy korzystający zobowiązał się w umowie do jej uiszczenia lub jej poniesienie jest ekonomicznie uzasadnione. Nie bierze się pod uwagę warunkowych opłat leasingowych. Stanowią one koszt tego okresu, w którym je poniesiono.

Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 30 lipca 2012 r.