Ze zjawiskiem występowania wśród pracowników chorób zawodowych wiążą się lianę obowiązki pracodawców. Z uwagi na ich różnorodność są one uregulowane w różnych przepisach. Obowiązki pracodawcy dotyczą zapobiegania chorobom zawodowym oraz związane są z konkretnymi działaniami w przypadku podejrzenia lub stwierdzenia u pracownika zaistnienia takiej choroby.
Kiedy choroba jest zawodowa
Z definicji zawartej w ustawie wypadkowej nie wynika jednak, że samo rozpoznanie u pracownika choroby zamieszczonej w wykazie chorób zawodowych decyduje o uznaniu jej za chorobę zawodową. Aby dane schorzenie można było uznać za chorobę zawodową, konieczne jest wykazanie, że na jej powstanie miały wpływ warunki pracy.
Potwierdza to regulacja zawarta w par. 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób, zgodnie z którą przy zgłaszaniu podejrzenia, rozpoznawaniu i stwierdzaniu chorób zawodowych uwzględnia się choroby ujęte w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy; zwanymi narażeniem zawodowym.
W ocenie Sądu Najwyższego działanie czynników szkodliwych występujących, w środowisku pracy ma przesądzające znaczenie dla rozpoznania choroby zawodowej (teza wyroku z 22 stycznia 2002 r. IIUKN 746/00, OSNP z 2003 r. nr 21, poz. 521).
W ocenie Sądu Najwyższego działanie czynników szkodliwych występujących, w środowisku pracy ma przesądzające znaczenie dla rozpoznania choroby zawodowej (teza wyroku z 22 stycznia 2002 r. IIUKN 746/00, OSNP z 2003 r. nr 21, poz. 521).
Nie jest jednak konieczne wykazanie związku przyczynowego między warunkami pracy a chorobą pracownika. Wystarczy samo stwierdzenie istnienia warunków narażających na powstawanie chorób zawodowych. Jeżeli zbieg okoliczności uniemożliwia stwierdzenie, że właśnie warunki pracy, a nie inne czynniki wywołały chorobę, wątpliwość taka musi być tłumaczona na korzyść pracownika, tzn. dane schorzenie trzeba uznać za chorobę zawodową (wyrok NSA z 7 kwietnia 1982 r, II SA 372/82, ONSA z 1982 r. nr 1, poz. 33).
Wystąpienie szkodliwych czynników w środowisku pracy nie musi być zawinione przez pracodawcę, lecz wystarczy wystąpienie w środowisku pracy czynnika szkodliwego tylko dla jednego pracownika, z uwagi na jego osobniczą wrażliwość. Fakt wystąpienia choroby zawodowej spowodowanej względami natury biologicznej u konkretnej osoby nie narusza dobrego imienia zakładu, w którym dana osoba była zatrudniona (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 8 czerwca 2005 r. I SA/Wa 591/04, niepubl.).
Ustawodawca za choroby zawodowe uznał tylko niektóre schorzenia. Zgodnie z wykazem chorób zawodowych są nimi choroby należące do określonych kategorii (załącznik do rozporządzenia w sprawie wykazu chorób zawodowych). Wykaz chorób zawodowych zgodny jest z obowiązującym w państwach Członkowskich Wykazem Chorób Zawodowych przyjętym w 199.0 roku zaleceniem nr 90/326/EWG i odpowiada wymaganiom konwencji nr 121MOP.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2005 r., I UK 218/04, OSNP z 2005 r. nr 21, poz. 341) przy stwierdzeniu choroby zawodowej może być uwzględniane jedynie działanie substancji wymienionych w obowiązujących aktach wykonawczych, wydanych z upoważnienia przepisów kodeksu pracy, a katalog chorób zawodowych nie może być poszerzany w drodze wnioskowań z innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa (przykład 1).
W jakim okresie choroba
W odniesieniu do katalogu chorób zawodowych wskazano okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego. Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić u pracownika lub byłego pracownika w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, nie później jednak niż w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych.
Okres ten jest zróżnicowany w zależności od rodzaju schorzenia. Na przykład w przypadku chorób opłucnej lub osierdzia wywołanych pyłem azbestu, a w szczególności rozległego zgrubienia opłucnej – nie został on określony, natomiast w przypadku astmy oskrzelowej wynosi jeden rok, a w przy-
JAKIE CHOROBY SĄ UZNAWANI ZA ZAWODOWE
Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne
Gorączka metaliczna
Pylice płuc
Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu
Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli
Astma oskrzelowa
Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
Ostre uogólnione reakcje alergiczne
Byssinoza
Berylowa
Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych
Alergiczny nieżyt nosa
Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym
Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym
Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat-
Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego .
Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi
Choroby skóry
Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy
Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy
Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego
Zespół wibracyjny
Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego '
Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia
Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi
Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa wypadku ostrego zapalenia spojówek wywołanego promieniowaniem nadfioletowym-jeden dzień.
Według Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w Poznaniu w świetle par. 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wykazu chorób zawodowych to nie orzeczenie o stwierdzeniu choroby zawodowej, ale zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej i udokumentowane objawy chorobowe upoważniające do rozpoznania choroby zawodowej muszą nastąpić w czasie trwania narażenia zawodowego lub w ściśle określonym czasie po zakończeniu pracy w warunkach takiego narażenia (wyrok z 15 grudnia 2004 r. III SA/Po 470/04, ÓNSAiWSA z 2005 r. nr 6, poz. 136).
Ponadto należy wyraźnie zaznaczyć, że rozpoznanie choroby zawodowej po rozwiązaniu stosunku pracy nie ma wpływu na prawo do świadczeń. Są one należne, gdy choroba wystąpi w okresie wskazanym przy poszczególnych rodzajach chorób (przykład 2).
Aby można było uznać, że pracownik zapadł na chorobę zawodową, z czym łączy się uprawnienie do określonych świadczeń, konieczna jest decyzja inspektora sanitarnego. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wykazu chorób podstawą wydania takiej decyzji jest orzeczenie lekarza o rozpoznaniu choroby zawodowej.
Więcej Gazeta Prawna.