Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują, że podatnicy znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej mają prawo wystąpić do urzędu skarbowego z wnioskiem o udzielenie ulgi w zapłacie podatku. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może:

– odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;

– odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;

– umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Aby ulgę w zapłacie zobowiązań podatkowych otrzymać, trzeba złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego, określić rodzaj ulgi oraz uzasadnić go ważnym interesem własnym bądź publicznym. W świetle orzecznictwa sądowego należy wskazać, że ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Może to być np. utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku.

Interes publiczny natomiast to sytuacja, gdy zapłata zaległości spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspakajać swoich potrzeb materialnych. Najczęściej podawane uzasadnienia wniosków przez podatników to brak środków na spłatę zobowiązań podatkowych spowodowany trudną sytuacją finansową wynikającą z niskich dochodów, braku lub opóźnienia spłat należności przez wierzycieli, dekoniunkturą na rynku, chorobą własną lub członków rodziny, innymi zdarzeniami losowymi powodującymi straty materialne podatnika.

Przyznanie ulgi w zapłacie podatku to decyzja uznaniowa naczelnika urzędu skarbowego. Nawet jeśli istnieje sytuacja wskazująca na ważny interes podatnika uzasadniający pozytywne rozpatrzenie wniosku, to organ może, ale nie musi podjąć pozytywnej decyzji. Zatem tylko od woli fiskusa zależy, czy ulga w danym przypadku będzie przyznana. Przyznając ulgę organ podatkowy, nie może zastosować innej ulgi niż ta, o którą prosi podatnik, ale może nie uwzględnić wniosku w całości i np. skrócić termin odroczenia wskazany we wniosku czy też umorzyć zaległość w kwocie niższej niż wnioskowana.

Spośród trzech rodzajów wniosków o rozłożenie, odroczenie lub umorzenie podatku urzędy skarbowe najczęściej wydają pozytywne decyzje w zakresie przyznania rat niż umorzenia należności.