Jak czytamy w Rzeczpospolitej, mimo wielu uprawnień pracowniczych przypisanych do umowy o pracę nakładczą jest to rodzaj kontraktu cywilnego. Na jego podstawie chałupnik wykonuje w domu dla zatrudniającego pewne produkty, konserwuje je czy przetwarza. Kwestię zatrudniania takich osób reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą.
Umowę o pracę nakładczą strony powinny zawrzeć na piśmie, określając: rodzaj umowy o pracę nakładczą, podstawowe warunki wykonywania umowy i zasady wynagradzania. W umowie muszą też określić minimalną ilość pracy chałupnika w miesiącu, tak aby zapewniała uzyskanie minimum 50% najniższego wynagrodzenia, czyli 380 zł, jeśli praca nakładcza stanowi jedyne lub główne źródło utrzymania wykonawcy –100% najniższego wynagrodzenia, czyli 760 zł.
Chałupnikowi przysługuje wiele uprawnień pracowniczych, np. urlop wypoczynkowy, ochrona wynagrodzenia, elementy wzmożonych gwarancji zatrudnienia, urlop macierzyński, wynagrodzenie chorobowe, profilaktyczna opieka zdrowotna. Jednak nie ma on statusu pracownika, ale nie jest też zleceniobiorcą. Tym ostatnim nie jest przede wszystkim dlatego, że chałupnikowi w realizacji obowiązków może pomagać ktoś inny, a nakładca nie sprawuje praktycznie żadnej kontroli nad bieżącym ich wykonywaniem.
Za osobą świadczącą pracę nakładczą nie odprowadzamy wszystkich składek, dlatego możemy zaoszczędzić. Jeśli nie jest to jedyne jej źródło zarobków, nasze obciążenia jeszcze spadną. Osoba zatrudniona jedynie na podstawie umowy o pracę chałupniczą podlega obligatoryjnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz zdrowotnemu, dobrowolnie chorobowemu, a wypadkowe w ogóle nie wchodzi w grę. Na ogólnych zasadach opłacamy też za taką osobę składki na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Składkę emerytalną finansują po połowie (po 9,76%. podstawy wymiaru) chałupnik i nakładca. Uczestniczenie w pokrywaniu składki rentowej zmienia się na niekorzyść nakładcy, który pokrywa 4,5% podstawy wymiaru, a resztę – 1,5% podstawy – pobiera ze środków wykonawcy.
Składka chorobowa wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Całą potrącamy ze środków chałupnika. Naliczamy ją od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych. Jeżeli składka zdrowotna ustalona za dany miesiąc okazuje się wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, składkę obniżamy do wysokości zaliczki. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej chałupnika stanowi przychód w pojęciu ustawy o PIT, pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków wykonawcy, czyli zwykle o 13,71% podstawy wymiaru. Do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosujemy limitu 30-krotności.
Nakładca odprowadza składki na FP (2,45% podstawy wymiaru), jeśli przychód chałupnika w przeliczeniu na miesiąc jest co najmniej równy kwocie minimalnego wynagrodzenia. Obowiązek taki mają nakładcy o statusie osoby fizycznej lub prawnej, gdy oprócz chałupnika angażują choćby jednego pracownika. Składkę na FP nakładca nalicza od podstawy wymiaru obowiązkowych składek emerytalnej i rentowych wynoszącej w przeliczeniu na miesiąc przynajmniej minimalne wynagrodzenie 1317 zł, bez stosowania limitu 30-krotności.
Za chałupnika, objętego z racji wykonywania pracy nakładczej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, nakładca opłaca również składki na FGŚP, pod warunkiem, że jest przedsiębiorcą. Składek na FGŚP nie należy opłacać za chałupnika będącego członkiem rodziny. Wynagrodzenie chałupnika kwalifikujemy pod względem fiskalnym jako przychód ze stosunku pracy i rozliczamy tak samo jak pensję osoby mającej etat.
Przychodem osoby wykonującej pracę nakładczą są wszelkie wypłaty pieniężne i wartość pieniężna świadczeń w naturze, bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło ich finansowania. W świetle art. 12 ust. 5 ustawy o PIT z przychodu tego wykluczamy jednak wartości surowców i materiałów pomocniczych dostarczonych przez chałupników oraz zwrotu poniesionych przez nich kosztów transportu, zużytej energii, opału, konserwacji maszyn i urządzeń itp., pod warunkiem, że nakładca wypłaca te kwoty w wyodrębnionej pozycji. Z przychodu chałupnika nakładca odejmuje co miesiąc takie same zryczałtowane, kwotowe koszty uzyskania, jakie z wynagrodzeń i świadczeń należnych zatrudnionemu. Podwyższone koszty uzyskania przychodów bardzo rzadko stosujemy do chałupników, bo pracę wykonują oni w domu i nie dojeżdżają do miejsca pracy.
Więcej w Rzeczpospolitej z 21 maja 2010 r.