Dla zleceniobiorców ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe. Tak wskazuje art. 6 ust. 2a pkt 4 i 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus). Natomiast art. 9 ust. 2a tej ustawy przesądza o tym, jak wygląda obowiązek ubezpieczeń, gdy poza umową cywilną zleceniobiorca prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą.
Zgodnie z tym przepisem priorytetowy jest tutaj biznes. To z niego trzeba opłacać obowiązkowo składki społeczne, jeżeli ze zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa niż obowiązująca przedsiębiorcę najniższa podstawa wymiaru składek z tytułu prowadzonej działalności.
Zasada ta ma zastosowanie wtedy, gdy zlecenie nie jest wykonywane w ramach prowadzonej działalności.

Gdy jedna osoba prowadzi kilka rodzajów pozarolniczej działalności, ma obowiązek opłacać składki społeczne z jednego biznesu, dowolnie przez siebie wybranego. Tak stanowi art. 9 ust. 3 ustawy o sus. Jeśli jednak w grę wchodzi – poza dwiema działalnościami – również dodatkowy tytuł do ubezpieczeń, jakim jest praca na zlecenie, to w pierwszej kolejności trzeba rozstrzygnąć zbieg tytułów między wykonywaniem pracy na podstawie umowy cywilnej a prowadzeniem działalności gospodarczej. Gdy okaże się, że obowiązkowe są składki z działalności, bo zlecenie opiewa na kwotę niższą niż obowiązująca biznesmena najniższa podstawa składek z racji prowadzenia firmy, to nie uniknie on opłacania danin z działalności. To ze zlecenia składki są dobrowolne.

Zasada rozstrzygania obowiązku ubezpieczeń na podstawie art. 9 ust. 2a ustawy o sus dotyczy również ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności mogą zadeklarować podstawę składek emerytalno-rentowych na poziomie nie niższym niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Tutaj też symboliczne wynagrodzenie ze zlecenia nie uchroni przed firmowymi składkami. Omawiana regulacja ma bowiem przeciwdziałać ucieczce ze składkami do tytułów cywilnoprawnych z jeszcze mniejszą podstawą wymiaru składek.

Dopiero w dalszej kolejności przedsiębiorca może dokonać wyboru, z jakiego rodzaju pozarolniczej działalności chce odprowadzać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Może zdecydować, czy będzie to własna firma, czy bycie wspólnikiem w spółce jawnej.

Art. 9 ust. 2a ustawy o sus ogranicza zasadę pierwszeństwa w czasie w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i wykonujących jednocześnie umowy cywilnoprawne lub współpracujących przy ich realizacji. Wiąże on zasadę wyboru obowiązkowego ubezpieczenia z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeśli bowiem z umowy-zlecenia jest ona niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek z racji prowadzenia działalności gospodarczej, to obowiązek ubezpieczenia powstaje z tytułu biznesu, co oznacza przełamanie zasady pierwszeństwa w czasie.

Należy jeszcze pamiętać o jednym: reguła odwołująca się do podstawy wymiaru składek dotyczy jedynie osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Art 9 ust. 2a ustawy o sus wyraźnie odwołuje się tylko do art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej. A to oznacza, że osoby prowadzące niepubliczne szkoły, wspólnicy spółek handlowych, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu oraz twórcy i artyści mogą nadal dokonywać wyboru tytułu ubezpieczenia niezależnie od wysokości podstawy wymiaru składek wynikającej z różnych tytułów ubezpieczenia.

Więcej w Rzeczpospolitej z 30 lipca 2012 r.